Zjawisko zachwyca od wieków. Jak powstaje zorza polarna?
Oprac.: Agnieszka Boreczek
Zorza polarna, znana również jako aurora borealis (na półkuli północnej) i aurora australis (na południowej), to jedno z najbardziej spektakularnych zjawisk natury. Rozświetla nocne niebo paletą barw i zdaje się być niczym taniec światła, który przyciąga turystów i naukowców z całego świata. Czym jest i jak powstaje? Gdzie i kiedy można ją podziwiać? Dowiedz się więcej o tym wspaniałym zjawisku świetlnym – zanim zobaczysz je na żywo poczujesz się, jakbyś brał osobiście udział w tym spektaklu.
Spis treści:
Co to jest zorza polarna?
Zorza polarna to świetliste zjawisko atmosferyczne, które pojawia się głównie w rejonach podbiegunowych. Jest wynikiem interakcji cząsteczek wiatru słonecznego z ziemską magnetosferą. To właśnie ta gra sił między Słońcem a Ziemią tworzy widowisko na niebie, które na przestrzeni dziejów inspirowało legendy i mity.
W różnych kulturach zorza polarna bywała uznawana za znak bogów, dusze przodków czy zapowiedź ważnych wydarzeń. Np. według duńskiej legendy był to symbol, że migrujące na północ łabędzie zamarzły, bo pofrunęły zbyt daleko. Dziś wiemy, że to zjawisko ma swoje źródło w kosmicznych procesach i jesteśmy w stanie je racjonalnie wytłumaczyć. Bezsprzecznie jednak każdy, kto ma okazję obserwować zorzę (zwłaszcza po raz pierwszy), jest pod wrażeniem jej magicznego uroku.
Jak powstaje zorza polarna? Skąd się bierze?
Zjawisko zorzy polarnej zaczyna się na Słońcu, które emituje potężne ilości energii w postaci wiatru słonecznego – strumienia naładowanych cząstek (elektronów i protonów). Gdy wiatr słoneczny dociera do Ziemi, napotyka na jej magnetosferę, czyli pole magnetyczne otaczające planetę. Magnetosfera działa jak tarcza, chroniąc nas przed większością tych cząstek, ale w rejonach biegunów magnetycznych ochrona jest słabsza.
Cząstki wiatru słonecznego wnikają do atmosfery ziemskiej i zderzają się z atomami tlenu oraz azotu. Podczas tych zderzeń uwalniana jest energia w postaci światła. To właśnie ten proces, zachodzący na wysokościach od 80 do 300 kilometrów, odpowiada za magiczne widowisko zorzy polarnej.
Kolory zorzy zależą od rodzaju gazu i wysokości:
- Zielony – tlen na wysokości ok. 100 km.
- Czerwony – tlen na wysokości powyżej 300 km.
- Fioletowy i niebieski – azot.
Jak wygląda zorza polarna?
Zorza polarna to dynamiczne światło, które pojawia się w różnych formach – od delikatnych smug po intensywne pasma i kurtyny. Może wyglądać jak tańczące wstęgi światła, które zmieniają kolor i intensywność w czasie rzeczywistym. Zwykle dominuje zielony odcień, ale pojawiają się także czerwienie, fiolety czy żółcie, co sprawia, że każdy pokaz zorzy jest niepowtarzalny.
Ciekawostką jest to, że zorza polarna nie tylko wygląda pięknie, ale według świadków może też być… słyszalna. Niektóre osoby twierdzą, że podczas jej obserwacji słyszą delikatne trzaski lub szelesty, choć na tę chwilę nie ma to (jeszcze) naukowego uzasadnienia.
Gdzie można zobaczyć zorzę polarną?
Zorza polarna występuje głównie w regionach podbiegunowych, gdzie magnetosfera jest najsłabsza. Jeśli chcesz wyruszyć na spotkanie z nią, obierz te kierunki:
Norwegia
- Miejsce: Tromsø, Lofoty, Finnmark.
- Kiedy: Od września do marca. Norwegia to jeden z najpopularniejszych celów łowców zorzy. Szczególnie Tromsø, nazywane "bramą do Arktyki," oferuje idealne warunki do jej obserwacji.
Islandia
- Miejsce: Reykjavik, Park Narodowy Þingvellir.
- Kiedy: Od września do kwietnia. Islandia, z niewielkim zanieczyszczeniem świetlnym, to raj dla miłośników zorzy. Często można ją zobaczyć nawet niedaleko stolicy.
Finlandia
- Miejsce: Laponia (Rovaniemi, Kakslauttanen).
- Kiedy: Od września do marca.
Szwecja
- Miejsce: Kiruna, Abisko.
- Kiedy: Od października do marca. Abisko to jedno z najlepszych miejsc na świecie do obserwacji zorzy dzięki stabilnym warunkom pogodowym.
Kanada
- Miejsce: Jukon, Terytoria Północno-Zachodnie.
- Kiedy: Zorze pojawiają się przez cały rok, ale najlepiej obserwować je zimą.
Alaska (USA)
- Miejsce: Fairbanks, Park Narodowy Denali.
- Kiedy: Od sierpnia do kwietnia. W Fairbanks zorza polarna widoczna jest średnio przez 243 dni w roku!
Antarktyda
- Miejsce: Regiony polarne.
- Kiedy: Od marca do września. Zorza południowa (aurora australis) to rzadziej obserwowany odpowiednik jej północnej siostry.
Choć to najbardziej pewne miejsca obserwacji zorzy, często bywa ona widziana również z innych zakątków świata. Również w Polsce zorza polarna się pojawia - jakiś czas temu mieliśmy fenomenalny pokaz świateł na nocnym niebie, a zdjęcia, które to dokumentowały, zalały Internet.
Najlepszy czas na obserwację zorzy to zima, gdy noce są długie, a niebo ciemne. Zwykle pojawia się między wrześniem a marcem (na północy) lub między marcem a wrześniem (na południu). Ważne jest również unikanie zanieczyszczenia świetlnego i wybór dni z dobrą widocznością, bez chmur. Jednak niezależnie od tego, czy oglądasz ją w Tromsø, na Islandii, czy w Kanadzie, jedno jest pewne – to przeżycie, które na zawsze pozostanie w pamięci.
***
Bądź na bieżąco i zostań jednym z 89 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
