Odkładasz rzeczy na później? Pogarszasz swoje zdrowie psychiczne i fizyczne
Macie do wykonania ważne zadanie, ale zamiast zabrać się za nie od razu, zwlekacie. Dzień, dwa, sytuacja robi się coraz bardziej napięta. Podobnie z ćwiczeniami, nauką, pracą. Odkładanie rzeczy na później to problem sam w sobie. Robi się jeszcze nieciekawej, gdy taki stan rzeczy może świadczyć o innych problemach, lub tworzyć zupełnie nowe — w tym i te zdrowotne.
Czym jest prokrastynacja?
Znaczenia słowa prokrastynacja należy doszukiwać się w łacinie. Tłumaczy się je jako zwlekanie lub odraczanie, co dziś można uznać za pojęcie dotyczące odkładania rzeczy w czasie. Dotyczy absolutnie wszystkich dziedzin życia, choć najbardziej i najczęściej występuje w zwykłej codzienności.
Mechanizm działania prokrastynacji jest prosty. Dane zadanie lub czynność budzi naszą niechęć, nie mamy zamiaru się za to zabierać tu i teraz. W efekcie odkładamy je na później, otrzymując krótkotrwały zastrzyk satysfakcji wynikający ze zdobycia chwili spokoju. Wszystko się niestety odkłada, powodując niekiedy katastrofalne skutki.
Pierwsze poważne badania prokrastynacji
Pewien zespół naukowców postanowił na poważnie przyjrzeć się problemowi odkładania zadań w czasie. Jak przyznała Fuschia Sirois, behawiorystka z Durham University w Anglii, nowe wyniki badań pokrywają się z wcześniejszymi dokonaniami naukowców, które wówczas nie spotkały się z dostatecznym zainteresowaniem i zostały zignorowane. Choć sama nie brała udziału w najnowszym eksperymencie, to uważa go za bardzo istotny.
Za badania odpowiadał Fred Johansson, psycholog kliniczny na Uniwersytecie Sophiahemmet w Sztokholmie i jego zespół. Przez 9 miesięcy obserwowano zachowania ponad 3000 uczniów, analizując ich postawy prokrastynacyjne i późniejsze efekty takich działań. Te były dla naukowców zaskakujące.
Okazuje się, że początkowe uczucie satysfakcji i przytłoczenie późniejszymi obowiązkami to nie koniec problemów. Prokrastynacja może mieć bardzo poważne skutki odłożone w czasie, na które składa się uczucie notorycznego przygnębienia, problemy wynikające z braku snu, podwyższony stres, epizody depresyjne, a nawet odczuwanie fizycznych dolegliwości w niektórych kończynach.
Ludzie, którzy na początku osiągają wyższe wyniki w prokrastynacji... są bardziej narażeni na późniejsze problemy fizyczne i psychiczne. Istnieje związek między prokrastynacją w jednym momencie a negatywnymi skutkami w późniejszym czasie.
Początek dalszych zagadek?
Warto zwrócić uwagę, że całość miała charakter obserwacji, dlatego efekty zauważone przez naukowców nie mogą zyskać miana faktu — przynajmniej teoretycznie. W rzeczywistości wyniki potwierdzają to, co naukowcy widywali wcześniej.
Jesteśmy tak jakby zaprogramowani, aby unikać wszystkiego, co bolesne lub trudne. Kiedy zwlekasz, odczuwasz natychmiastową ulgę.
Ważną tezą, która padła ze strony naukowców obserwujących zachowania prokrastynacyjne jest to, że samo zjawisko może mieć podłoże behawioralne. Oznacza to, że prokrastynacja, choć szkodliwa, bywa cechą nabytą na skutek obserwacji i świadomego lub podświadomego wyciągania wniosków.
To sprawia, że da się jej pozbyć poprzez pracę na bazie wskazań psychologów czy psychiatrów. Chociaż zachowanie prokrastynacyjne jest czymś dalece niepożądanym, to możliwym jest pozbycie się go z życia codziennego. Nadal trzeba jednak czekać na kolejne eksperymenty i opracowanie skutecznej terapii. Jest jednak nadzieja!
