Niektóre bakterie jelitowe powodują bezsenność, a inne przed nią chronią

Jelita nie bez przyczyny nazywane są drugim mózgiem. Ten niedoceniany organ najczęściej kojarzymy z funkcjami wydalniczymi, dlatego staramy się o nim nie myśleć. Tyle że on myśli za nas (o ile naiwnie założymy, że jest jakiś podział my-on). W jelitach bytuje mikrobiom, składający się z bakterii i innych mikroorganizmów, których skład bardzo realnie wpływa na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne. Wciąż pozostaje otwarte pytanie, w jakim stopniu bakterie jelitowe rządzą naszym życiem.

Wraz z postępami w badaniach rola mikrobioty staje się coraz wyraźniejsza, tak że trudno już patrzeć na człowieka jak na samodzielny organizm niezależny od czegokolwiek. Coraz powszechniejsza jest świadomość ekologiczna nie tylko tego, że człowiek podobnie jak inne organizmy jest zależny od środowiska, w którym żyje, ale również od bakterii zamieszkujących jego wnętrze, tworzących wspólnie z nim superorganizm.

W jelitach człowieka mnożą się tysiące mikroorganizmów, ale wpływ poszczególnych gatunków czy szczepów bakterii pozostaje w dużej mierze nieznany. Wiemy, że niektóre bakterie mają wpływ dobroczynny, a inne - wręcz przeciwnie. Ma to spore znaczenie m.in. przy wyborze probiotyków czy postbiotyków. Nie wszystkie bowiem działają na to samo.

Wiemy już, że flora bakteryjna jelit wpływa na wiele aspektów naszego życia. Nie jest więc zaskoczeniem, że reguluje również to, jak śpimy. Chińscy i rosyjscy naukowcy odkryli jednak po raz pierwszy wyraźny związek między mikrobiotą jelitową a bezsennością. Przeprowadzili oni analizę statystyczną opartą na randomizacji mendlowskiej, wykorzystując zestawy danych z badań nad bezsennością i mikrobiotą na blisko 400 tys. pacjentów.

"Nasze wyniki wykazały, że 14 taksonów bakterii jelitowych może przyczyniać się do ryzyka bezsenności, podczas gdy 8 taksonów bakterii wykazuje efekt ochronny w przypadku tego schorzenia" - wyjaśniają badacze. Jak bardzo obecność poszczególnych grup bakterii wpływa na współwystępowanie bezsenności? Prawdopodobieństwo wynosi tylko 1-4%, zaś w przypadku efektu ochronnego jeszcze mniej - 1-3%. Nagromadzenie się niekorzystnych bakterii może więc być tylko składową, a nie wyłączną przyczyną bezsenności.

Naukowcy ci odkryli, że bezsenność wiąże się ze zmniejszeniem o 43-79% liczebności siedmiu grup bakterii, co prowadzi jednocześnie do wzrostu liczebności dwunastu grup o 65-300%. Najmocniej z bezsennością powiązana jest bakteria Odoribacter. Badacze uważają, że wpływ mikrobioty na insomnię zachodzi poprzez oś jelita-mózg.

Warto jeszcze zastanowić się, co tu jest przyczyną, a co skutkiem. "Ogólnie rzecz biorąc, powiązane ze sobą efekty bezsenności na mikrobiotę jelitową i vice versa odzwierciedlają złożoną, dwukierunkową relację, obejmującą regulację odporności, reakcję zapalną, uwalnianie neuroprzekaźników oraz inne ścieżki molekularne i komórkowe" - zauważają autorzy badania.

Wygląda więc na to, że insomnia podobnie jak inne niepożądane stany wzajemnie się nakręca z innymi przypadłościami, takimi jak np. namnażanie się niekorzystnych bakterii jelitowych. Mowa tu o współwystępowaniu i wzajemnym wzmacnianiu różnych stanów niezależnie od tego, co było pierwsze.

To sprzężenie zwrotne przywodzi na myśl skojarzenia z równią pochyłą czy powiedzeniem, że nieszczęścia chodzą parami. Przykładowo osoby z depresją częściej sięgają po cukier, a ten zaburza mikrobiotę, co z kolei pogarsza objawy depresji. Dobra wiadomość jest jednak taka, że możemy przerwać ten cykl, dbając zarówno o zdrowie mikrobioty (głównie spożywając pokarmy fermentowane i bogate w prebiotyki oraz unikając żywności wysoko przetworzonej), jak i wprowadzając zdrowe nawyki przed spaniem. I warto to zrobić, bowiem bezsenność, która powoduje chroniczne niewyspanie, przyczynia się do pogorszenia nie tylko samopoczucia, ale i innych aspektów naszego zdrowia.

Źródło: Shangyun Shi, Dongming Liu, Ancha Baranova, Hongbao Cao, Fuquan Zhang (2025). Investigating bidirectional causal relationships between gut microbiota and insomnia. General psychiatry. 38. e101855. 10.1136/gpsych-2024-101855.