Pięć minut. Tyle wystarczy, aby domowy test ujawnił ryzyko zawału serca
Szwedzcy naukowcy opracowali kwestionariusz składający się z 14 pytań, który może pomóc wytypować, czy jesteśmy w grupie osób narażonych na wystąpienie choroby sercowo-naczyniowej. Całość można wykonać w domu i zajmuje od 5 do 8 minut.
Choroby serca i naczyń to główny problem zdrowotny w Polsce, jak wskazuje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Odpowiadają za około połowę zgonów w całej populacji, oraz jedną trzecią w wieku aktywności zawodowej. W 2023 roku odnotowano 70,4 tys. zawałów serca. Podobna ilość była w 2022 r., a w 2021 - 67,7 tys. Dotychczasowy rekord należy do 2019 roku kiedy odnotowano 79 tys. przypadków. Moglibyśmy cofnąć się jeszcze kilka lat w tył, ale już po ostatnich przypadkach widać, że liczba ta jest zdecydowanie zbyt wysoka.
Zawały serca to nie tylko problem związany z samą możliwością zgonu. To również olbrzymie koszty związane z leczeniem. Koszty diagnostyki i terapii każdego roku wynoszą co najmniej kilkanaście miliardów złotych. A jeśli doliczymy koszty pośrednie związane z wcześniejszymi emeryturami i rentami, stratami z powodu przedwczesnej umieralności czy przebywania na zwolnieniu lekarskich rosną do co najmniej kilkudziesięciu miliardów dolarów.
W przypadku zawału serca niezwykle istotne jest szybkie działanie i wezwanie pomocy, a także odpowiednia rekonwalescencja. A co gdyby tak z dużym prawdopodobieństwem dało się przewidzieć jego wystąpienie? Szwedzcy naukowcy stworzyli test do użytku domowego, który szybko identyfikuje wysokie ryzyko zawału serca. To kwestionariusz składający się z zaledwie 14 pytań, ale jak pokazuje badanie, ma taki sam poziom dokładności jak badania krwi i pomiary ciśnienia krwi.
- Zawał serca często pojawia się niespodziewanie. Wiele osób, które cierpią na zawały serca, jest pozornie zdrowych i bezobjawowych, ale mają tłuszczowe złogi w tętnicach wieńcowych, znane jako miażdżyca. Nasz test umożliwia identyfikację prawie dwóch trzecich osób w wieku 50-64 lat, które mają znaczną miażdżycę tętnic wieńcowych i w związku z tym są narażone na wysokie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych - informuje Göran Bergström, profesor fizjologii klinicznej w Akademii Sahlgrenska na Uniwersytecie w Göteborgu, starszy lekarz w Szpitalu Uniwersyteckim Sahlgrenska i główny badacz w projekcie SCAPIS przeprowadzonego na Uniwersytecie w Göteborgu.
Pełny kliniczny test opracowany przez naukowców uwzględnia 23 czynniki. Wersja do samooceny uwzględnia 14 z nich w formie kwestionariusza, na którego wypełnienie potrzeba od 5 do 8 minut. Pytania te dotyczą czynników takich jak wiek, płeć, waga, obwód talii, palenie, wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom tłuszczu we krwi, cukrzyca i historia rodzinna chorób sercowo-naczyniowych. Według przekazanych przez uniwersytet informacji taki test jest w stanie wykryć 65 proc. przypadków osób o najwyższym ryzyku wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej.
Pełne badanie projektu SCAPIS uwzględniało próbę ponad 30 tys. osób, losowo wybranych kobiet i mężczyzn w wieku od 50 do 64 lat, głównie Europejczyków. Gromadzenie danych przeprowadzono w latach 2014-2018 w 6 szwedzkich szpitalach uniwersyteckich. Z tej próby prof. Bergström z zespołem pozyskał dane 25 tys. osób. U wszystkich były zbadane tętnice wieńcowe za pomocą tomografii komputerowej, która dostarcza obraz stopnia miażdżycy. Porównując obrazy serca z kwestionariuszami wypełnionymi przez uczestników, naukowcy byli w stanie zobaczyć, które czynniki były najściślej powiązane ze stopniem miażdżycy. Naukowcy rozpoczęli również dodatkowe badania w Szwecji i na danych ze Stanów Zjednoczonych, aby ocenić, jak opracowany test działa na różnych grupach.
Niestety w publikacji można jedynie znaleźć czynniki, które brane były w trakcie badań klinicznych i te wytypowane do samooceny (tab. 2 w tekście, link w źródłach). Sam kwestionariusz nie jest jeszcze udostępniony, prawdopodobnie ze względu na wciąż trwające badania. Miejmy nadzieję, że ich wyniki pozwolą uzyskać jeszcze większą skuteczność, a sam test zostanie niebawem opublikowany i przetłumaczony na wiele innych języków.
Źródła: Uniwersytet w Göteborgu; Bergström G. i in., Self‐Report Tool for Identification of Individuals With Coronary Atherosclerosis: The Swedish CardioPulmonary BioImage Study, JAHA, 3 lipca 2024 r.; https://doi.org/10.1161/JAHA.124.03460
Dane o zawałach serca w Polsce: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego
