NATO uruchomiło artykuł 4. Co to oznacza dla Polski?

Rzecznik rządu, Adam Szpałka, potwierdził w rozmowie z Polsat News, że NATO uruchomiło artykuł 4. Paktu Północnoatlantyckiego. To odpowiedź na naruszenie przestrzeni powietrznej Polski przez rosyjskie drony z których część została zestrzelona. Wcześniej premier Donald Tusk powiadomił o złożeniu formalnego wniosku o uruchomienie artykułu 4.

Zgodnie z art. 4 traktatu założycielskiego NATO państwa członkowskie mogą zgłaszać sprawy do Rady Północnoatlantyckiej (często nazywanej po prostu "Radą"- głównym organem decyzyjnym NATO) i omawiać je z sojusznikami. Artykuł ten stanowi, że "

"Strony będą konsultować się ze sobą, gdy zdaniem którejkolwiek z nich zagrożona będzie integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze stron"

Każde państwo członkowskie może formalnie powołać się na artykuł 4. Traktatu Północnoatlantyckiego. Po powołaniu się na ten artykuł kwestia jest omawiana i może potencjalnie doprowadzić do podjęcia wspólnej decyzji lub działania w imieniu Sojuszu. Niezależnie od scenariusza, członkowie zasiadający przy stole Rady są zachęcani do reagowania na sytuację zgłoszoną przez państwo członkowskie.

Artykuł 4. Traktatu Północnoatlantyckiego jest de facto ostatnim rozwiązaniem, przed wprowadzeniem Artykułu 5. który stanowi że:

"Strony zgadzają się, że zbrojny atak na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uważany za atak na wszystkie z nich i w związku z tym zgadzają się, że w przypadku takiego zbrojnego ataku każda z nich, korzystając z prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony uznanego w artykule 51 Karty Narodów Zjednoczonych, pomoże stronie lub stronom, które zostały zaatakowane, podejmując niezwłocznie, indywidualnie i wspólnie z innymi Stronami, takich działań, jakie uzna za niezbędne, w tym użycie siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego"

Artykuł 4. traktatu NATO zakłada więc dyplomatyczne działanie i konsultacje, przed zbrojną odpowiedzią. Można to rozumieć jako fazę przed ewentualnym powołaniem się na artykuł 5, o ile w ogóle do niej dojdzie, co wymaga uzgodnienia przez członków, że faktycznie doszło do zbrojnego ataku. Artykuł 4 zobowiązuje członków do zbadania, czy zagrożenie rzeczywiście istnieje i jak najlepiej mu przeciwdziałać w danym momencie.

Jeżeli Polska postanowiłaby go uruchomić, to może stać się precedensem np. do uruchomienia powietrznego parasola bezpieczeństwa nad zachodnią Ukrainą, pomysłu, który już wcześniej był przedstawiany przez członków NATO.

Do tej pory artykuł 4. Traktatu Północnoatlantyckiego został uruchomiony siedem razy. Ostatni raz 24 lutego 2022 roku wspólnie dokonała tego Bułgaria, Czechy, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia i Słowacja zwróciły się o przeprowadzenie konsultacji na mocy artykułu 4. w związku z pełną inwazją Rosji na Ukrainę.