Jak El Niño i La Niña zmieniają pogodę na Ziemi?
Według specjalistów z amerykańskiej agencji meteorologicznej NOAA świat wkroczył w fazę El Niño. Naukowcy przewidują, że w ciągu kilku lat procesy, które dziś łączy się z tzw. oscylacją południową, spowodują globalny wzrost temperatury nieznany z dotychczasowej historii pomiarów. Czym są El Niño oraz La Niña i jak temperatura oceanu w okolicach równika wpływa na pogodę w Polsce?
Spis treści:
Gdzie występuje El Niño?
Geografia zjawiska jest ważna dla opisu jego przyczyn i przebiegu. Zarówno El Niño, jak i La Niña dotyczą temperatury powierzchni wody Pacyfiku. Chodzi przede wszystkim o pas Oceanu Spokojnego wzdłuż równika, który ciągnie się od Indonezji i Papui-Nowej Gwinei, aż po zachodnie wybrzeża Ameryki Łacińskiej (równik przechodzi przez Ekwador).
Mimo że w mediach El Niño zaczął pojawiać się dopiero w ostatnich latach, to zjawisko występuje pod tą nazwą od dziesięcioleci, a obecne informacje dotyczą jego nasilenia. Pierwotnie było to określenie na cieplejsze wody Oceanu Spokojnego u wybrzeży Ekwadoru i Peru. Woda najwyższą temperaturę miała w okolicach Bożego Narodzenia - stąd nazwa zjawiska. El Niño to po hiszpańsku chłopiec, a w tym konkretnym przypadku także Dzieciątko. NOAA podaje, że tej nazwy okoliczni rybacy używali już w XVII wieku.
Jak powstają El Niño i La Niña?
Epizody El Niño i La Niña są częścią cyklu ENSO - okresów ocieplania i ochładzania wód równikowego Pacyfiku. Cykl jest powtarzalny, jednak często występują w nim bardzo silne wahania dotyczące temperatury powierzchni morza, ilości opadów, ciśnienia powietrza i cyrkulacji atmosferycznej nad tym regionem.
- El Niño - okresy cieplejsze;
- La Niña - okresy zimniejsze.
Według danych NOAA przeciętne El Niño trwa od 9 do 12 miesięcy. La Niña od roku do 3 lat. Poszczególne epizody potrafią diametralnie różnić się intensywnością. Głównym czynnikiem wpływającym na temperaturę powierzchni wody jest wiatr.
W czasie kiedy u wybrzeży Ameryki Południowej woda jest zimniejsza niż zwykle, wiatr ze wschodu (od Ameryki w kierunku Australii) jest silniejszy. Mamy wtedy do czynienia z La Niñą. Kiedy wiatr słabnie, a widoczna w mapach synoptycznych plama ciepłej wody jest przesunięta na wschód, mówimy o El Niño.
Czerwona plama u brzegów Ameryki Południowej jest świetnie widoczna na animacji zamieszczonej przez Krisa Karnauskasa, klimatologa z Uniwersytetu Kolorado.
Kiedy El Niño stał się niebezpieczny?
O El Niño głośno zrobiło się w 2015 roku w szczycie epizodu z lat 2014-2016. Wyjątkowa intensywność wywołała kaskadę pogodowych zaburzeń na skalę globalną. Największe negatywne skutki przyniosły susze, które nawiedził praktycznie wszystkie kontynenty. Z drugiej strony odnotowano wiele powodzi, które był efektem nieregularnych, za to bardzo intensywnych opadów.
Według szacunków ONZ z powodu El Niño głód lub niedobory żywności dotknęły w tym czasie dodatkowe 60 milionów osób. Trzeba pamiętać, ze susze to nie tylko wyschnięte pola. Pośrednim efektem anomalii było obniżenie wody w Kanale Panamskim, co skutkowało utrudnieniami i opóźnieniami w transporcie morskim. W wielu regionach świata przełożyło się to na problemy z dostępnością żywności i wielu innych produktów.
Jakie zmiany pogodowe wywołuje El Nino?
Po kilku spokojniejszych sezonach, 4 lipca 2023 na stronach Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) pojawiło się oświadczenie "Światowa Organizacja Meteorologiczna ogłasza nadejście El Niño".
WMO w pierwszych zdaniach informuje o zasięgu zmian pogodowych, jakie niesie El Nino - zasięg będzie globalny, a zjawisko wpłynie na pogodę, przede wszystkim wzorce burzowe na wszystkich kontynentach. Zmiany, jakie przyniesie obecna faza cyklu ENSO będą też paliwem dla dalszego ocieplania klimatu, co zostało już zauważone w poprzednich latach.
W literaturze tematu zmiany pogodowe, jakie niesie za sobą El Niño dzieli się na pierwszo- i drugorzędne.
Bezpośrednie efekty to:
- zmiany temperatury powietrza;
- odchylenia od norm opadów;
- zmiany trasy i intensywności burz;
- zmiany prądów i temperatury oceanu.
Znacznie dłuższa, a potencjalnie niewyczerpana jest lista skutków pośrednich, wśród których można wymienić np. pożary, powodzie, wzrost cen żywności, zaburzenia na rynku paliw, krach w rybołówstwie.
Te i wiele innych czynników może prowadzić do niepokojów i przemian społecznych, niekoniecznie pokojowych. Łatwo zauważyć, że przynajmniej część z wymienionych powyżej możliwości dotyczy także Europy, w tym Polski.
El Niño w Polsce. Czy temperatura Pacyfiku ma wpływ na pogodę w Europie?
Nie sposób przewidzieć konkretnych wydarzeń pogodowych, które dotkną naszego kraju w najbliższych miesiącach. Większość specjalistów nie pozostawia jednak złudzeń - zmiany wywołane przez El Niño, w połączeniu z pogłębiającym się problemem globalnego ocieplenia będą odczuwalne na całej planecie.
Słabszy wiatr na oceanie po drugiej stronie świata jest jednym z niewyobrażalnej liczby elementów mechanizmu składającego się na globalną pogodę i klimat. Ze względu na często nie w pełni jeszcze poznane schematy efekty takich zaburzeń mogą zaatakować znienacka dosłownie po drugiej stronie globu. W naszych szerokościach geograficznych będzie to zapewne większa suma opadów, prawdopodobnie także wyższa średnia temperatura. Nie wyklucza to jednak ostrych anomalii - siarczystych mrozów, czy śnieżnych zamieci.
Nie można też nie wspomnieć o skutkach El Niño dla polskiej gospodarki. To, co dzieje się w Nowym Jorku, gdzie miasto pustoszy powódź błyskawiczna, jest efektem cyklu ENSO. Tak samo jest w przypadku suszy w Teksasie i dziesiątkach innych katastrof na praktycznie wszystkich kontynentach. Globalne straty muszą przełożyć się na globalną gospodarkę, a więc nie ominą też Polski.
Zaburzenia łańcuchów dostaw, brak towarów, niepokoje na rynkach, bankructwa i zniszczone zakłady światowych marek - to wszystko w taki czy inny sposób odbije się na budżecie państwa, ale i portfelu każdego z nas.
Czytaj także:
