Kosmiczny listopad. Odkryj wszystkie tajemnice nocnego nieba

W listopadzie jednym z najważniejszych wydarzeń będzie deszcz meteorów Leonidów, pochodzący z komety 55P/Tempel-Tuttle, która zostawia po sobie ślad pyłu co 33 lata. Ostatni duży deszcz meteorów Leonidów miał miejsce w 2002 roku. Obserwatorzy nieba mogli wtedy zobaczyć od 500 do 1000 meteorów na godzinę. Leonidy będą widoczne od 3 listopada do 2 grudnia, a ich szczyt przypadnie na noc 18 listopada, szczególnie między 1 a 2 w nocy czasu polskiego. To właśnie wtedy będziemy mieli największe szanse na dostrzeżenie najbardziej imponujących meteorów. 

Leonidy są znane z jasnych ognistych kul i kolorowych smug, które przecinają niebo z zawrotną prędkością - nawet 71 km na sekundę. Te niezwykłe meteory mogą być widoczne w każdej części nieba, jednak warto spojrzeć nieco dalej od gwiazdozbioru Lwa, z którego pozornie "wystrzeliwują". Obserwacja będzie najefektywniejsza z dala od świateł miasta, na terenach wiejskich lub w miejscach o minimalnym zanieczyszczeniu świetlnym. Nie potrzebujesz teleskopu ani lornetki - najlepsze widoki zapewnią gołe oczy, które pozwolą uchwycić całość zjawiska bez ograniczeń.

Podczas tegorocznego maksimum Leonidów, warto wypatrywać dwóch szczególnych typów meteorów: "fireballi" i tzw. earth-grazerów. Fireballe, czyli ogniste kule, są większymi fragmentami kosmicznego gruzu, które eksplodują jasnym światłem i zostawiają długie, kolorowe ślady na niebie. Z kolei earth-grazery to meteory, które wchodzą w atmosferę pod niewielkim kątem, często pozostawiając długie smugi blisko horyzontu. Choć są rzadsze, to ich widok bywa niezwykle efektowny i zapada w pamięć.

Listopad to także czas na obserwację Taurydów, które dzielą się na dwa strumienie: Taurydy Południowe i Północne. Taurydy Południowe osiągają maksimum 5 listopada, a Taurydy Północne 12 listopada. Choć nie są one tak intensywne jak Leonidy, często produkują jasne i długotrwałe meteory, zwane kulami ognia.

Są powiązane z kometą Enckego, która podczas swojej orbity wokół Słońca zostawia za sobą ślady pyłu i drobnych fragmentów. Gdy Ziemia przecina te ścieżki, cząstki te wchodzą w naszą atmosferę, gdzie spalają się, tworząc efektowne zjawisko “spadających gwiazd".

Pełnia Księżyca w listopadzie przypada na 15 listopada. Jest ona również określana mianem Pełni Bobrzego Księżyca. Ta nazwa ma swoje korzenie w tradycjach rdzennych Amerykanów. Pochodzi od wzmożonej aktywności bobrów, które w tym czasie budują tamy i przygotowują się na zimę.

Podczas pełni Księżyca, nasz naturalny satelita znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce, co sprawia, że jego tarcza jest w pełni oświetlona przez światło słoneczne. Listopadowa pełnia często zwiastuje nadejście pierwszych mrozów, stąd też alternatywna nazwa - Pełnia Mroźnego Księżyca.

Tegoroczna pełnia Księżyca wypada na krótko przed szczytem Leonidów. Jaskrawe światło pełnego Księżyca może ograniczyć widoczność słabszych meteorów, jednak jasne kule ognia Leonidów powinny być nadal dobrze widoczne. Po pełni, kiedy Księżyc zacznie przechodzić w fazę ubywania, warunki do obserwacji nocnego nieba będą stopniowo się poprawiać. To doskonały czas, by udać się na nocne wyprawy i poszukiwać kolejnych zjawisk.

Listopad przynosi również kilka interesujących koniunkcji, kiedy to planety znajdą się blisko siebie na niebie, tworząc fascynujące widoki. W połowie miesiąca szczególną uwagę warto zwrócić na zbliżenie Wenus i Marsa, które będą widoczne na porannym niebie. Koniunkcje tych planet są niebywale widowiskowe, ponieważ Wenus, czyli "Gwiazda Poranna", świeci wyjątkowo jasno, a Mars, z charakterystycznym czerwonawym kolorem, kontrastuje z jej blaskiem.

W listopadzie możliwa jest także obserwacja Jowisza i Saturna, które zbliżą się do siebie, tworząc imponujący układ na niebie. Te dwa gazowe olbrzymy są łatwe do rozpoznania nawet gołym okiem. Jowisz znajdujący się w konstelacji Byka, osiąga swoją najlepszą widoczność od dekady dla obserwatorów z półkuli północnej. Natomiast Saturn znajdujący się w konstelacji Wodnika wyróżnia się subtelnym blaskiem. Dla posiadaczy teleskopów lub lornetek to okazja do dostrzeżenia słynnych pierścieni Saturna oraz największych księżyców Jowisza, czyli Io, Europę, Ganimedes czy Kallisto.

5 listopada cienki sierp Księżyca znajdzie się w bliskiej koniunkcji z Wenus, tworząc piękny widok na wieczornym niebie. 10 listopada Księżyc zbliży się do Saturna, co również będzie wspaniałą okazją do obserwacji.

W listopadzie warto obserwować klasyczne jesienne gwiazdozbiory, takie jak Pegaz, Andromeda, Perseusz i Kasjopea. Znajdują się wysoko na niebie, dlatego można łatwo je dostrzec nawet w umiarkowanie zanieczyszczonych światłem miejscach.

• Pegaz: wyróżnia się charakterystycznym "Kwadratem Pegaza" - czterema jasnymi gwiazdami, które tworzą prostokątny kształt i stanowią łatwy punkt orientacyjny.
  
  
• Andromeda: sąsiadująca z Pegazem Andromeda zawiera jedną z największych galaktyk widocznych gołym okiem - Galaktykę Andromedy (M31). Jeżeli niebo jest czyste, jest widoczna w postaci delikatnej, mglistej plamki.
  
  
• Perseusz: w tym gwiazdozbiorze warto wypatrywać Gromady Podwójnej (NGC 869 i NGC 884), która  w ciemne, listopadowe noce zapewni spektakularny widok, gdy użyjemy lornetki lub teleskopu.
  
  
• Kasjopea: ułożona w kształcie litery "W", jest jednym z najłatwiejszych do zidentyfikowania gwiazdozbiorów. Stanowi również doskonały punkt wyjściowy do poszukiwania innych obiektów na niebie.

W listopadzie noce są już bardzo zimne, dlatego planując obserwacje, warto zaopatrzyć się w ciepłe ubrania, termos z gorącym napojem oraz wygodny leżak lub koc. Najlepsze warunki do obserwacji zapewnia ciemne, otwarte miejsce z dala od świateł miejskich, które pozwoli w pełni dostrzec subtelne zjawiska na niebie.

Dla tych, którzy chcą uchwycić Leonidy lub koniunkcje planet na zdjęciach, dobrym pomysłem jest użycie aparatu z dłuższym czasem naświetlania. Fotografowanie nocnego nieba może być wymagające, ale z odrobiną cierpliwości można uchwycić wyjątkowy deszcz meteorów czy spektakularne układy planetarne.

Przeczytaj również:

Kometa C/2024 S1 miała pojawić się na Halloween. Co się z nią dzieje?

Pierścień ognia pojawił się na niebie. Wszystko nagrano

Betelgeza nie jest samotna? Gwiazda może mieć tajemniczego towarzysza

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!