Ludzkie mózgi niemal nie zmieniły kształtu od 160 tysięcy lat. Jak to możliwe?
Za zmiany kształtu ludzkich czaszek na przestrzeni ostatnich dziesiątek tysięcy lat odpowiadają raczej zmiany twarzoczaszki. Sam kształt mózgu nie ulegał zmianie. To zaskoczenie.
Czaszki współczesnych ludzi niewiele różnią się rozmiarami od naszych przodków sprzed 200 tysięcy lat. Mają jednak inny kształt. Naukowcy uważają, że za zmianę kształtu czaszki odpowiadają zmiany w budowie mózgów.
Z czasem, jak wynika z badań odlewów, mózgi stawały się bardziej kuliste. Odpowiadać za to mogło wiele czynników, od rozwoju mowy, przez umiejętność posługiwania się narzędziami, po zdolności twórcze.
Jednak z najnowszej analizy badaczy z Uniwersytetu w Zurychu opublikowanej w “PNAS" wynika, że zmiany kształtu czaszki człowieka wcale nie musiały być spowodowane zmianami budowy mózgu.
Naukowcy przeanalizowali cyfrowe kopie 50 czaszek Homo erectus, H. neanderthalensis oraz H. sapiens pochodzące z Etiopii i Izraela. Porównali je ze 125 współczesnymi czaszkami. Wśród nich były czaszki dorosłych i dzieci, co pozwoliło badaczom porównać, jak na przestrzeni tysiącleci zmieniała się budowa czaszek wraz z dorastaniem.
Nie znaleziono zbyt wielkich różnic w kształtach czaszek dzieci sprzed dziesiątek tysięcy lat i współczesnych. Wśród czaszek dorosłych wyraźnie widać było zaś zmiany zachodzące przez ostatnie 160 tysięcy lat, ale głównie części twarzowej (czyli twarzoczaszki).
Naukowcy połączyli ze sobą trzy fakty. Mózgoczaszka po osiągnięciu około 6 roku życia rośnie już niewiele (mózg ma już wtedy 95 masy mózgu dorosłego). Czaszki dzieci na przestrzeni tysięcy lat są do siebie podobne. Różnią natomiast czaszki dorosłych. A u nich do późnego wieku (około 20 roku życia) nadal rośnie twarzoczaszka.
Naukowcy wysuwają stąd kontrowersyjny wniosek. To nie kształt mózgu wpłynął na kształty naszych czaszek, ale zmiany budowy twarzowej części czaszki. Mogły na to wpłynąć rozmaite czynniki takie jak dieta i styl życia.
Dodatkową poszlaką jest to, że zmiany w budowie twarzoczaszki przyspieszyły, gdy łowcy-zbieracze zaczęli uprawiać rolnictwo około 12 tysięcy lat temu. Być może nie potrzebowaliśmy już tak dużych szczęk, bo jedliśmy miękkie pożywienie.
Możliwe też, że to rzadsza pogoń za zwierzyną zmniejszyła zapotrzebowanie na tlen. Współcześni ludzie istotnie mają mniejsze klatki piersiowe i objętość płuc niż nasi starsi przodkowie.
Naukowcy jednak sami zastrzegają, że jest to bardzo ostrożna hipoteza. Jest jednak na tyle intrygująca, że zapewne doczeka się dalszych badań.
