Pełnia i superksiężyc 2023. Co to za zjawisko na niebie?

Sierpień to w tym roku miesiąc wyjątkowy. Jednym z powodów jest to, że w jego trakcie aż dwukrotnie wystąpi pełnia Księżyca i tzw. Superksiężyc. To wyjątkowe zjawiska, a pojawienie się ich dwa razy w ciągu miesiąca zdarza się raz na 33 miesiące. Średnio dwa Superksiężyce jednego miesiąca można zaobserwować 44 razy w ciągu 100 lat. Brzmi zachęcająco?

Zdecydowanie tak. Zanim jednak przystąpimy do obserwacji tego zjawiska (w Polsce 1 sierpnia o 21:03 i 31 sierpnia o 3:37), warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Mowa w zasadzie o dwóch zjawiskach, bo będzie to jednocześnie pełnia Księżyca i Superksiężyc. Czym cechują się te dwie rzeczy i co o nich wiemy?

Pełnia Księżyca to jedna z faz, podczas której Księżyc znajduje się po stronie przeciwnej do Słońca względem Ziemi. Jak czytamy w definicji Encyklopedii PWN, pełnia Księżyca występuje, gdy długości ekliptyczne Słońca i Księżyca różnią się o 180 stopni. Oznacza to, że pełen Księżyc widzimy, gdy ten swoim położeniem jest w pełnej opozycji do Słońca. Dzięki temu widoczna strona Księżyca jest w całości oświetlona, a jego tarcza przypomina koło.

Jak często występuje pełnia Księżyca? Okres oczekiwania na pełnię wynosi 29 dni, 12 godzin, 44 minuty i 3 sekundy. Jak łatwo się domyślić, średnio zauważyć można jedną pełnię Księżyca w miesiącu. Nie jest to jednak niepodważalna zasada, bo zdarzają się wyjątki. Może być tak, że w ciągu miesiąca zobaczymy aż dwie pełnie. Tak jest na przykład teraz w sierpniu. Pierwsza pełnia i Superksiężyc przypada na 1 sierpnia, drugi raz to zjawisko będzie widoczne 31 sierpnia.

Z drugiej strony może się zdarzyć tak, że w danym miesiącu pełni Księżyca nie będzie. Mowa tutaj o lutym, czyli najkrótszym miesiącu w roku. Ostatni raz brak pełni Księżyca miał miejsce w 2018 roku. Zdecydowanie częściej przytrafiają nam się dwie pełnie w ciągu jednego miesiąca.

Wpływ pełni Księżyca na nasze codzienne życie nie jest do końca zbadany. Spotkać można wiele mniej lub bardziej abstrakcyjnych teorii, jednak większość z nich nie ma kompletnie żadnego poparcia w badaniach. Czasem przeprowadzone eksperymenty dotyczą natomiast zbyt niewielkiej liczby osób. Tak było w przypadku badania wpływu pełni Księżyca na epizody maniakalne u osób cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową.

Jest jednak pewien obszar, który sprawdzono dość dokładnie. Chodzi o nasz sen. Okazuje się, że pełnia Księżyca wpływa na to, jak śpimy. U grupy kontrolnej z różnych kontynentów stwierdzono krótszy czas snu podczas pełni (blisko 20 minut krócej). Skróceniu uległ też czas fazy snu głębokiego (nREM) o około 30%. Oznacza to, że wpływ pełni Księżyca istnieje - choć nie w tak dużym stopniu, jak moglibyśmy to sobie wyobrażać.

Superksiężyc to potoczna nazwa, którą przyjęto się nazywać Księżyc w pełni, który na dodatek znajduje się najbliżej Ziemi spośród wszystkich punktów swojej orbity. Nazywa się to syzygijnym perygeum orbity, a efekt potrafi wprawić w podziw. Szacuje się, że Superksiężyc wydaje się wówczas większy o 14% i świeci nawet 30% jaśniej. Terminu "Superksiężyc" po raz pierwszy użyto w 1979 roku, a jego autorstwo przypisuje się astronomowi Richardowi Nolle.

Jak wygląda sprawa z faktyczną odległością Superksiężyca od Ziemi? Trzeba przyznać, że różnica względem największej odległości jest całkiem spora. Apogeum Księżyca (największa odległość od Ziemi) to 406 700 kilometrów, podczas gdy Superksiężyc zbliża się do Ziemi na 363 603 kilometry - właśnie taką odległość osiągnie Superksiężyc 31 sierpnia 2023 roku.