Południk zerowy? To nie Greenwich, tylko Kraków i Zakopane

Zgodnie z definicją, południk to linia biegnąca z północy na południe kuli ziemskiej, łącząc tym samym bieguny. Wszystkie posiadają taką samą długość i odnoszą się do południka zerowego, czyli mającego długość geograficzną wynoszącą 0 stopni. Ten musiał być wyznaczony ze względów praktycznych i definiuje podział na wschodnią i zachodnią półkulę. Pełni podobną funkcję jak równik, który określa podział na północną część globu i południową.

Wszyscy z pewnością kojarzą południk Greenwich, którego przebieg został ustalony w 1884 roku. Nie bez znaczenia pozostaje nazwa, gdyż jego linia przebiegała przez obserwatorium astronomiczne w Greenwich w Londynie. Zwiedzając stolicę Anglii można się tam wybrać, choć w rzeczywistości przebieg południka... został zmieniony. Miało to miejsce w 1984 roku za sprawą Amerykanów i systemów GPS. Przeniesiono go 102 metry na wschód.

Mało kto wie jednak, że istnieje jeszcze starszy południk zerowy, który ustanowiono aż 500 lat przed Greenwich. Co najciekawsze, znajdował się w Krakowie. Tak, mowa o krakowskim południku zerowym, który wraca właśnie do łask za sprawą kilku ciekawych akcji.

Krakowski południk został wyznaczony w XV wieku przez astronomów Akademii Krakowskiej. Nie była to jedynie ciekawostka, lecz faktycznie wykorzystywany punkt odniesienia. Najważniejszym dziełem posługującym się południkiem było zdecydowanie "O obrotach sfer niebieskich" Mikołaja Kopernika z 1542 roku, choć używali go też m.in. Wojciech z Brudzewa (przedstawiciel krakowskiej szkoły matematyczno-astronomicznej) czy Mikołaj z Grabstwa.

Chcąc uczcić istnienie południka na polskiej ziemi, postanowiono niejako "przywrócić" go do życia. Symboliczna infrastruktura nie tylko przypomina o jego istnieniu, ale również stanowi świetny pretekst do edukacji w zakresie astronomii i popularyzacji nauki. Ma to miejsce nie tylko w Krakowie, ale również i w Zakopanem, gdzie 17 listopada odsłonięto symbolicznym medalionem tuż obok rzeźby Orbity autorstwa Henryka Burzca.

Ta powstała w 1973 roku, gdy obchodzono 500. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Wydarzenie sprzed weekendu nawiązuje do tego, świętując 550 lat od narodzenia polskiego naukowca.

Odsłonięty w Zakopanem południk przebiega przez m.in. Krupówki, Równień Krupową i kieruje się w stronę Giewontu. Współrzędne krakowskiego południa to 19°57’21,2367″ E. Przebiegająca w prostej linii droga południka łączy Kraków i Zakopane, a dwa punkty dzieli dokładnie 85 km 247 m i 5 cm. Cały południk przebiegający przez Polskę ma długość 578,4 km.

To oczywiście nie jedyne miejscowości, przez które przebiega południk. Inne miejsca to m.in. Rabka, Myślenice, Łowicz, Ostróda czy Włoszczowa. Co ciekawe, w ostatnim z wymienionych miejsc również planowane jest symboliczne oznaczenie południka. Jak widać w Polsce też mamy swoje Greenwich, na dodatek o wiele starsze.