Starożytne miasto al-Natah. 4000 lat ukrywało się pod rajską oazą

Pozostałości al-Natah, bo o nim właśnie mowa, przez długi czas ukrywały się przed naszym wzrokiem pod oazą Chajbar, zieloną i żyzną plamą na pustyni w północno-zachodniej części Półwyspu Arabskiego. Ale to już przeszłość, bo za sprawą nowego badania, opublikowanego przez francusko-saudyjski zespół badaczy w czasopiśmie PLOS ONE, dowiadujemy się o nim wielu interesujących faktów i możemy zobaczyć jego rekonstrukcję 3D. 

Wynika z niego, że starożytne miasto przekształciło się z osady dla ludności prowadzącej koczowniczy tryb życia skupiony na hodowli bydła w złożoną ufortyfikowaną osadę miejską. To zdaniem naukowców niezwykle ważne informacje, bo badania procesu urbanizacji w tym regionie były dotąd mocno utrudnione - w porównaniu choćby z lepiej poznanymi obszarami Lewantu czy Mezopotamii - ze względu na brak dobrze zachowanych stanowisk archeologicznych.

Jednak niedawne wykopaliska w północnej Arabii Saudyjskiej, w tym al-Natah, dostarczają świeżego wglądu we wczesne etapy tego zjawiska w regionie. Jak wyjaśniają autorzy nowej publikacji, miasto zostało zbudowane około 2400 r. p.n.e., czyli we wczesnej epoce brązu, liczyło ok. 500 mieszkańców, zajmowało powierzchnię ok. 2,5 ha i posiadało dzielnicę centralną oraz pobliską dzielnicę mieszkalną otoczoną murami ochronnymi. 

Co ciekawe, kiedy budowano al-Natah, w regionie Lewantu - od dzisiejszej Syrii po Jordanię - kwitły kolejne miasta, ale północno-zachodnia Arabia była uważana za jałową pustynię, usianą licznymi miejscami pochówku, przez którą wędrowali jedynie pasterze-koczownicy. Jakie było więc zdziwienie archeologów, kiedy 15 lat temu w oazie Tayma, na północ od oazy Chajbar, odkryli mury datowane na epokę brązu.

To "pierwsze kluczowe odkrycie" skłoniło naukowców do dokładniejszego zbadania okolicznych oaz i jak się okazało, czarne wulkaniczne skały tak dobrze maskowały mury al-Natah, że chroniły miejsce zarówno przed legalnymi, jak i nielegalnymi wykopaliskami. Jednak obserwacje z powietrza ujawniły potencjalne ścieżki i fundamenty domów, wskazując archeologom, gdzie należy rozpocząć wykopaliska.

Odkryli oni fundamenty "wystarczająco solidne, by z łatwością podtrzymać co najmniej jedno- lub dwupiętrowe" domy, których było prawdopodobnie ok. 50 - wszystkie wzniesione na wzgórzu i otoczone dodatkowym murem o długości blisko 15 km. Na miejscu zidentyfikowali też nekropolię, której grobowce zawierały metalowe bronie, jak topory i sztylety oraz cenne kamienie (np. agat) i prostą ceramikę, co wskazuje na egalitarne i stosunkowo rozwinięte jak na tamte czasy społeczeństwo. 

Co więcej, chociaż Al-Natah pozostawało stosunkowo niewielkie w porównaniu do miast w Mezopotamii czy Egipcie z tego okresu, to rozmiar murów, które mogły osiągać wysokość ok. pięciu metrów, sugeruje, że było siedzibą jakiejś lokalnej władzy o znaczącej sile. Badacze wskazują, że tego typu ufortyfikowane oazy mogły pozostawać w kontakcie między sobą i stworzyć podwaliny pod "szlak kadzidlany", którym kadzidło i mirra były transportowane z południowej Arabii na obszar Morza Śródziemnego.