Światowy dzień AIDS. Nowe metody leczenia i bardzo alarmujące statystyki w Polsce

Wirus HIV wyizolowano po raz pierwszy w 1981 r. w Stanach Zjednoczonych, a w 1983 zidentyfikowano wirus wywołujący AIDS - od tego czasu naukowcy z całego świata prowadzą badania, które mają na celu opracowanie coraz skuteczniejszych metod leczenia. W tym miejscu warto przypomnieć, że HIV to ludzki wirus niedoboru odporności, który stopniowo uszkadza system odpornościowy. Zakażenie wirusem HIV może przez wiele lat przebiegać bezobjawowo, co bardzo utrudnia diagnozę, natomiast nieleczony wirus cały czas się namnaża i niszczy odporność, co może z kolei doprowadzić do zespołu nabytego upośledzenia odporności, czyli AIDS.

Odpowiednio wcześnie wdrożona terapia antyretrowirusowa ogranicza szybkość namnażania się wirusa i zapobiega wystąpieniu AIDS, dając nadzieję na dożycie podobnego wieku jak pozostała część populacji. Światowy Dzień AIDS to zaś dobra okazja, żeby podsumować, co wydarzyło się w temacie leczenia i zapobiegania HIV przez ostatni rok, a nie da się ukryć, że było sporo dobrych wieści. 

Za sprawą terapii komórkami macierzystymi udało się wyleczyć z HIV trzecią osobę w historii, a mowa o pewnej anonimowej Amerykance zakażonej HIV i jednocześnie cierpiącej na ostrą białaczkę szpikową, która otrzymała przeszczep komórek macierzystych z krwi pępowinowej. Terapia okazała się skuteczna również w przypadku wirusa, bo po 14 miesiącach od przeprowadzenia zabiegu kobieta nie miała wykrywalnego poziomu patogenu w organizmie, pomimo zaprzestania terapii antyretrowirusowej (ART). Jest to trzeci znany przypadek remisji HIV u osoby poddanej terapii za pomocą komórek macierzystych - pierwszy to Timothy Ray Brown, który doświadczył remisji HIV przez 12 lat i został uznany za wyleczonego, a drugi tzw. pacjent londyński, który pozostaje w remisji HIV od ponad 3 lat.

Znaczący postęp w zakresie technologii mRNA, który obserwujemy na skutek pandemii koronawirusa, daje nadzieję na wynalezienie szczepionek walczących również z innymi chorobami niż COVID-19. Moderna w maju tego roku poinformowała, że połączyła siły z organizacją non-profit IAVI w celu stworzenia szczepionki przeciwko wirusowi HIV i startuje z testami w Afryce (wcześniej szczepionkę podano kilku pacjentom w USA). Firma ma nadzieję, że szczepionka mRNA, która okazała się skuteczna w przypadku walki z SARS-CoV-2, odniesie sukces tam, gdzie zawiodły tradycyjne technologie immunoprotekcji w walce z wirusem HIV. Warto bowiem pamiętać, że naukowcy pracują nad szczepionką chroniącą przed HIV już od ponad 30 lat, ale skłonność wirusa do mutacji sprawia, że klasyczne szczepionki są nieskuteczne. Wiemy o co najmniej czterech preparatach, które poległy w tym zakresie, w tym szczepionce firmy Johnson & Johnson - wiązano z nią duże nadzieje, ale choć bezpieczna, okazała się nie osiągać zakładanego celu, czyli ograniczenia przenoszenia wirusa HIV o 50 proc.

W czerwcu naukowcy Uniwersytetu w Tel Awiwie pochwalili się zaś, że opracowali skuteczny sposób leczenia AIDS, który może zostać wykorzystany do opracowania szczepionki albo kuracji dla osób zakażonych wirusem HIV. Naukowcy wykorzystali zmodyfikowane genetycznie za pomocą technologii CRISPR limfocyty B, aby wspomóc organizm w reakcji na obecność wirusa, a konkretnie produkcji przeciwciał potrzebnych do walki z nim. Naukowcy przekonują, że najpewniej mówimy o terapii, która jest skuteczna w leczeniu choroby już po jednym zastrzyku i może ewoluować wewnątrz organizmu człowieka, jeśli wirus zaczyna mutować, a w testach na zwierzętach uzyskali 100% skuteczność, więc lek w ciągu kilku lat powinien trafić na rynek.

Niestety nie brakuje też tych gorszych wieści, bo chociaż ze względu na dostępność innowacyjnych terapii, liczba zgonów z powodu AIDS spadła o 68 proc. w stosunku do szczytu z 2005 roku, kiedy to zmarło 2,3 mln osób, to w naszym kraju statystyki są alarmujące. Jak podają eksperci, mamy jeden z najniższych współczynników testowania na HIV na 1 000 mieszkańców, tj. zaledwie 1 proc. Polaków bada się każdego roku i tylko 9 proc. Polaków chociaż raz w życiu zrobiło test na obecność HIV.

To jedna z przyczyn dramatycznego wzrostu zakażeń HIV w Polsce, bo jak podawał Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego w październiku, od początku roku do końca września zanotowaliśmy 1678 nowych zakażeń wirusem HIV. To rekordowy wzrost względem dwóch poprzednich lat, bo w całym 2021 r. odnotowano 1341 nowych zakażeń HIV, a w 2020 r. 840 i chociaż wcześniej nowe zakażania roczne oscylowały w granicach 1500, to wiele wskazywało, że jesteśmy już w trwałym trendzie spadkowym - niestety sytuacja ponownie wygląda źle.

Zdaniem ekspertów nie bez znaczenia jest też przekonanie wielu osób, że problem ich nie dotyczy, co wynika z kolei z nieznajomości sposobów zakażenia. Dlatego za Ministerstwem Zdrowia zwracamy uwagę, że problem może dotyczyć każdego z nas, namawiamy do ostrożności, testowania się i przypominamy, że istnieją trzy główne drogi zakażenia:

• kontakty seksualne (waginalne, analne, oralne) z penetracją oraz kontaktem z materiałem potencjalnie zakaźnym - sperma, preejakulat i wydzielina z pochwy bez zastosowania zabezpieczenia (prezerwatywy);
• poprzez zakażoną HIV krew, np. używanie tych samych igieł i strzykawek przez więcej niż jedną osobę, transfuzje krwi i preparatów krwiopochodnych (jeśli krew nie była badana);
• zakażenia wertykalne - matka zakażona HIV może zakazić swoje dziecko w czasie ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią.