Nadchodzi klimatyczny punkt krytyczny. Czy Prąd Zatokowy zaniknie?

Atlantycka Południkowa Cyrkulacja Wymienna (AMOC), czyli system prądów oceanicznych obejmujący również Prąd Zatokowy, Północnoatlantycki i Norweski może zaniknąć po 2100 roku. Do takiego wniosku doszli naukowcy w nowym badaniu z udziałem Instytutu Badań nad Wpływem Klimatu w Poczdamie (PIK). Jeśli czarny scenariusz by się spełnił, skutki byłyby dramatyczne. Zatrzymanie dopływu ciepła na północ, letnie susze i mroźne zimy w północno-zachodniej Europie oraz przesunięcia pasów deszczowych w tropikach.

AMOC to coś w rodzaju gigantycznej wodnej taśmy transportowej w oceanie. Ciepła woda z tropików płynie na północ blisko powierzchni, a chłodniejsza i gęstsza w głębinach wraca na południe. Ten mechanizm utrzymuje stosunkowo łagodny klimat w Europie i ma wpływ na pogodę na całym świecie. Symulacje naukowców pokazują jednak, że... mechanizm może się załamać. Decydującym momentem ma być zanik zimowej konwekcji w Morzu Labradorskim (między Grenlandią a Ameryką Północną), Basenie Irmingera (przy południowej części Grenlandii, na południowy zachód od Przylądka Farvel) i na Morzu Norweskim. Ocieplający się klimat sprawia, że zimą atmosfera nie jest już wystarczająco chłodna, aby ocean tracił tyle ciepła co dawniej. Powierzchnia morza pozostaje cieplejsza i lżejsza, przez co coraz rzadziej opada i miesza się z wodami głębinowymi.

- Większość projekcji klimatycznych zatrzymuje się na roku 2100. Ale niektóre standardowe modele IPCC zostały uruchomione na kolejne stulecia i pokazują bardzo niepokojące wyniki - mówi Sybren Drijfhout z Królewskiego Niderlandzkiego Instytutu Meteorologicznego, główny autor badania opublikowanego w Environmental Research Letters. - Głębokie przewracanie w północnym Atlantyku drastycznie spowalnia do roku 2100, a następnie całkowicie zanika we wszystkich scenariuszach wysokiej emisji, a nawet w niektórych scenariuszach pośrednich i niskich. To pokazuje, że ryzyko wyłączenia jest poważniejsze, niż wielu ludzi zdaje sobie sprawę.

Kiedy prądy słabną, powierzchniowe wody na północy stają się coraz mniej słone i jeszcze lżejsze. Zamiast tonąć, pozostają na powierzchni, a sprzężenie zwrotne napędza dalsze osłabienie cyrkulacji. - W symulacjach punkt krytyczny w kluczowych morzach północnego Atlantyku pojawia się zazwyczaj w ciągu najbliższych kilku dekad, co jest bardzo niepokojące - podkreśla Stefan Rahmstorf, szef działu analizy systemu ziemskiego w PIK i współautor badania. Po przekroczeniu tego progu zatrzymanie AMOC staje się nieuniknione, a ilość ciepła uwalnianego przez daleki północny Atlantyk spada do mniej niż 20 procent obecnego poziomu, a w niektórych modelach niemal do zera.

Naukowcy analizowali rozszerzone projekcje CMIP6 wykorzystywane przez IPCC, sięgające aż do lat 2300-2500. We wszystkich dziewięciu scenariuszach wysokiej emisji modele prowadzą do płytkiego, słabego stanu cyrkulacji, w którym głębokie mieszanie zanika. - Drastyczne osłabienie i zatrzymanie tego systemu prądów oceanicznych miałoby poważne konsekwencje na całym świecie - mówi Rahmstorf. - W modelach prądy całkowicie wygasają 50 do 100 lat po przekroczeniu punktu krytycznego. Ale to może być niedoszacowanie ryzyka. Te modele nie uwzględniają dodatkowej ilości słodkiej wody z topniejącej Grenlandii, która prawdopodobnie popchnęłaby system jeszcze dalej. Dlatego tak ważne jest szybkie cięcie emisji. Znacząco zmniejszyłoby to ryzyko zatrzymania AMOC - dodaje.

Źródło: Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK). "Scientists fear the Atlantic's great ocean conveyor could shut down." ScienceDaily, 1 sierpnia 2025.
Publikacja: Sybren Drijfhout, Joran R Angevaare, Jennifer Mecking, René M van Westen, Stefan Rahmstorf. Shutdown of northern Atlantic overturning after 2100 following deep mixing collapse in CMIP6 projections. Environmental Research Letters, 2025; 20 (9): 094062 DOI: 10.1088/1748-9326/adfa3b

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 87 tys. obserwujących nasz fanpage - polub GeekWeek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!