Tropikalne drzewo odporne na pioruny. Wykorzystuje je, by uśmiercać wrogów

Wyładowania atmosferyczne są jednym z największych zagrożeń dla drzew, zdolnych niszczyć całe połacie lasów. W lesie deszczowym w Panamie występuje jednak gatunek, który uodpornił się na swojego odwiecznego wroga i przeciągnął niszczycielską siłę natury na swoją stronę. Jak pokazało nowe badanie, drzewo tonka (Dipteryx oleifera - tonkowiec olejodajny, almendro) czerpie wręcz korzyści z uderzenia piorunem.

Naukowcy odkryli, że po uderzeniu błyskawicy drzewo to nie tylko pozostaje prawie nietknięte, ale wręcz szkodzi swoim przeciwnikom - innym drzewom oraz pasożytującym na nim winoroślom. Może to być niezwykłe zachowanie ewolucyjne, które wykształcił ten gatunek, być może jako jedyny. Możliwym wyjaśnieniem jest duży stopień wilgotności wewnątrz drzewa.

Evan Gora, dr ekologii leśnej z Cary Institute of Ecosystem Studies, zainteresował się wpływem piorunów na drzewa po obserwacji, że niektóre z nich potrafią przetrwać porażenie i wyjść prawie bez szwanku. Razem z zespołem zbadał on 93 takich osobników w Smithsonian Tropical Research Institute na Barro Colorado Island w Panamie. Przy pomocy specjalnych instrumentów namierzyli oni drzewa, które prawdopodobnie przeszły bliskie spotkanie z piorunem.

Badacze w latach 2014-2019 sprawdzali stan drzew 2-6 lat po rażeniu piorunem. Dziewięć z nich pochodziło z gatunku Dipteryx oleifera i wszystkie one były w znacznie lepszej kondycji od pozostałych. "Zaczęliśmy te prace 10 lat temu i szybko stało się jasne, że pioruny zabijają wiele drzew, zwłaszcza wiele bardzo dużych drzew. Ale Dipteryx oleifera ciągle pokazywał brak zniszczeń" - wyjaśnia naukowiec.

Uderzenie pioruna to najczęstsza przyczyna śmierci drzew w lasach tropikalnych. Evan Gora wraz z zespołem odnotowali, że 64% pozostałych drzew umierało w ciągu dwóch lat od porażenia. Tonkowce jednak przeżyły wszystkie. Okazało się, że niczym piorunochron ściągały one energię wyładowania, którą następnie poprzez gałęzie i liście przekazywały ją pobliskim konkurentom, które uśmiercały. Wyliczono nawet, że drzewa żyjące w pobliżu dużej tonki są o 48% bardziej narażone na zabicie piorunem niż te rosnące obok innych gatunków. Średnio każde uderzenie pioruna uśmierca ponad 2,4 tony pobliskiej biomasy drzewnej. Giną też pobliskie zwierzęta.

Możliwe, że tonkowce przeżywają tak długo właśnie dzięki tej technice, która przypomina niektóre sztuki walki. Zamiast stawiać opór, drzewo niczym wahadło przejmuje energię uderzenia i kieruje ją na swoich wrogów - choć faktycznie nie wiadomo, czy można tak powiedzieć o innych drzewach, które przecież tworzą wspólny system na wzór internetu. Z pewnością jednak dotyczy to pasożytów, takich jak liany, które po przejściu wyładowania przez tonkę giną w 78%.

Dipteryx oleifera wydaje się też bardziej przyciągać błyskawice niż inne drzewa. Jego wyjątkowa wysokość - 40-50 metrów - oraz rozłożysta korona czynią go łatwym celem dla chmur burzowych. Według badania ten gatunek jest o 68% bardziej narażony na uderzenie pioruna niż inne podobne drzewa.

Tonkowce są ważnym składnikiem ekosystemu w lasach tropikalnych Ameryki Środkowej. Ich owoc - fasola tonka - stanowi pożywienie ponad 100 gatunków zwierząt.

Źródło: E. M. Gora, H. C. Muller-Landau, K. C. Cushman et al. How some tropical trees benefit from being struck by lightning: evidence for Dipteryx oleifera and other large-statured trees. New Phytologist, 2025.