Kryształowy Pałac od monumentalnej konstrukcji, do spektakularnego końca
Kryształowy Pałac miał być tymczasową konstrukcją, a został symbolem, o przetrwanie którego starało się wiele osób. Miejsce licznych imprez i wystaw, cud inżynierii i wspaniały obiekt architektoniczny spotkał jednak smutny koniec.
Kryształowy Pałac w Hyde parku został zbudowany jako obiekt tymczasowy, aby pomieścić Wielką Wystawę w 1851 roku.
Architektura XIX wieku
XIX wiek jest okresem ścierania się dwóch kierunków w architekturze. Było to spojrzenie w kierunku historii, nowe spojrzenie na odrodzenie, gotyk, romanizm, czy francuski i włoski renesans. Z drugiej zaś strony obecne były wpływy industrializacji. Nowe materiały, technologie metody pracy umożliwiały architektom i budowniczym inaczej spojrzeć na projektowane i wznoszone obiekty.
To właśnie wtedy opracowano żelbeton, beton zbrojony stalą, zaczęto powszechnie korzystać ze stalowych konstrukcji. Znacznie chętniej korzystano również z szyb.
Nowe materiały na początku zaczęto stosować w architekturze krajobrazu. Powstawały palmiarnie, oranżerie i szklarnie. Powstała Palmiarnia w Ogrodzie Botanicznym w Kew pod Londynem, która zgodnie z trendami miała żelazną konstrukcję, oraz Wielka Szklarnia w Chastworth (hrabstwo Devonshire).
Wtedy też powstał obiekt wystawienniczy w Hyde Parku, który miał być wybudowany tanio i szybko. Mowa oczywiście o Kryształowym Pałacu, ukończonym w niecałe pół roku.
Pałac Kryształowy - wymagania projektowe
Konkurs na projekt ogłoszony został w 1850 roku. Komitet budowy zaznaczył, że konstrukcja ma być tymczasowa, ma być tania i szybka w budowie. Z ponad dwustu propozycji, które nadeszły w odpowiedzi na ogłoszenie, nie wybrano żadnej.
Wszystkie projekty zostały odrzucone, łącznie z tymi nadesłanymi przez uznanych architektów, jak Richarda Turnera - twórca Palmiarni w Kew.
Przekonał ich dopiero projekt Josepha Paxtona - uznanego ogrodnika i twórcę architektury ogrodowej. Można powiedzieć, że jego podejście do konstrukcji jest podzielane przez wielu współczesnych architektów.
Chciał, aby nowy obiekt wykorzystywał prefabrykaty i miał budowę modułową, tj. wykorzystywał powtarzające się elementy o standardowych wymiarach. Również obecnie wznoszone są tego typu konstrukcje tymczasowe, gdyż cechuje je mniejszy koszt produkcji i szybsze tempo budowy.
Pałac w liczbach
Budowa Pałacu pochłonęła koszt 1 500 000 funtów, a jego utrzymanie rocznie pochłaniało 60 000 funtów.
Główny budynek z wyłączeniem skrzydeł i kolumnad miał niespełna 564 metry. Do budowy użyto 9642 ton żelaza i ponad 100 000 m kw. tafli szkła i 39 kilometrów rynien. Po przeniesieniu w 1854 roku do Sydenham podwyższono nawę centralną oraz dobudowane dwie nowe - północną i południową. Dodano również dwie wieże, z których każda miała 86 metrów wysokości.
Kiedy wzniesiono je w 1956 roku, były uważane za niezwykłe osiągnięcie inżynierii, chociaż pierwsza próba ich budowy, zakończona niepowodzeniem przyniosła ogromne straty. Jednak po ich wzniesieniu okazało się, że nie są zbyt stabilne i nie wytrzymają ciężaru i wibracji wywołanych spadającą z 61- metrowego wodospadu wodą.
Wielka Wystawa w Kryształowym Pałacu
Wielka Wystawa Przemysłu Wszystkich Narodów, jak brzmiała jej pełna nazwa trwała od 1 maja do 15 października 1851 roku. Można było tu wówczas podziwiać jeden z największych diamentów, pochodzący z Indii Koh-i-noora, Kryształową Fontannę, scyzoryk o 1851 ostrzach i "łóżko-budzik", które o dowolnej porze... zrzucało śpiącego człowieka.
Zyski z wystawy przeznaczono na wybudowanie sali koncertowej Royal Albert Hall oraz Muzeum Wiktorii i Alberta.
Podczas wystawy po raz pierwszy ludzie mogli korzystać z publicznych szaletów.
Jak było wspomniane wcześniej, po wystawie został przeniesiony do Sydenham.
Jakie inne imprezy odbywały się w Kryształowym Pałacu?
Oprócz Wielkiej Wystawy, dla której pałac został wzniesiony, odbyło się tu wiele innych imprez. Od 1857 roku odbywał się tu Triennale Haendel Festival, był ważnym ośrodkiem wystaw psów rasowych, konkursów orkiestr dętych oraz wielu wystaw.
Oprócz tego stałą atrakcją było zlokalizowane tu kino a w miesiącach letnich również pokazy sztucznych ogni. Przed otwarciem stadionu Wembley odbył się tu Finał Pucharu.
Problemy finansowe na początku XX wieku
Na początku kolejnego stulecia wiele obiektów borykało się z ogromnymi problemami finansowymi. Nie inaczej było z Pałacem Kryształowym. Jednak dzięki w dużej mierze dzięki staraniom hrabiego Plymouth pałac mógł się stać własnością narodu brytyjskiego w połowie 1920 r.
Wcześniej jednak, w 1914 roku, po przejęciu przez Admiralicję, był centrum rekrutacji i szkolenia Ochotników Marynarki Wojennej. Przeszkolono tu ponad 125 000 osób.
Spektakularny koniec
W nocy 1 grudnia 1936 miało miejsce najgorsze wydarzenie w historii pałacu, które zakończyło wspaniały okres jego funkcjonowania. Najbardziej spektakularny pożar, jaki widziano wówczas w Wielkiej Brytanii, miał początek około ósmej wieczorem w pobliżu Pokoju Egipskiego.
Jego tempo było tak szybkie, że w ciągu pół godziny cały budynek spłonął. Zachowały się tylko dwie wieże.
Pięciuset strażaków, przy użyciu dziewięćdziesięciu silników gaśniczych ratowało ludzi przez 10-metrowymi płomieniami. Przyczyna pożaru nigdy nie została ustalona.
A co się stało z dwiema ocalałymi wieżami? Zburzono je w 1941 roku, gdyż uznano, że stanowią zbyt charakterystyczny element mogący być punktem orientacyjnym dla niemieckiego Luftwaffe. Teren zaś sprzedano Radzie Hrabstwa Londynu.
Co powstało na miejscu pałacu?
Teren po majestatycznej budowli i zburzonych wieżach uprzątnięto i zrewitalizowano. Były tu tarasy, klomby i jeziora, po których można było pływać łodziami. Podczas II wojny światowej teren został zajęty przez brytyjskie wojsko, zarósł i zdziczał, choć wiele osób uważało, że jego urok pozostał.
Po wojnie w 1948 r. ponownie został udostępniony zwiedzającym.
Pamiątki po niezwykłym obiekcie
Mimo że Kryształowego Pałacu już nie ma, to ślad po nim nie zaginął.
Od niego pochodzi nazwa dystryktu mieszalnego Crystal Palace w południowo-wschodniej części Londynu, oraz nazwa klubu piłkarskiego Crystal Palace F.C.
Na terenie, gdzie niegdyś stał obiekt pozostał jeden z największych londyńskich parków rekreacyjnych — Crystal Palace. Ostały się również modele dinozaurów oraz labirynt z żywopłotu.
Dawny tor wyścigowy zachował się w formie ścieżek.
Centrum Sportowe Crystal Palace włączono do obiektów olimpijskich podczas Igrzysk Olimpijskich w 2012 roku.
Czytaj także:
