Kto przynosi prezenty pod choinkę? W Polsce nie tylko Mikołaj

Kiedy dzieci dostają prezenty? W Polsce odpowiedź jest jasna: w Wigilię, 24 grudnia. Zazwyczaj ozdobione paczki pojawiają się pod choinką, gdy nikt nie patrzy. Ale czasem zdarza się prawdziwa niespodzianka – wizyta samego Świętego Mikołaja, który osobiście wręcza upominki w zamian za krótki występ.

Choć najczęściej mówi się, że prezenty przynosi święty Mikołaj, w wielu regionach Polski zachowały się tradycje, zgodnie z którymi podarki dostaje się od innej postaci.

A jak to wygląda w innych częściach świata? W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii prezenty otwiera się dopiero 25 grudnia, w Boże Narodzenie. Są też kraje, gdzie na prezenty trzeba czekać aż do stycznia!

Święty Mikołaj, w wigilijną noc, odwiedza przede wszystkim dzieci mieszkające na Mazowszu oraz w zachodniej Polsce. Jego charakterystyczny strój to czerwony kubrak, często obszyty białym futrem, ciężkie, czarne buty idealne do wędrówek po śniegu, długa, biała broda i czerwona czapka z pomponem.

Legenda głosi, że Mikołaj wchodzi do domów przez komin, co dodaje całej wizycie nutki magii i tajemniczości. Jednak nawet jeśli w domu nie ma komina, Mikołaj potrafi znaleźć sposób, by dostarczyć prezenty. Często zostawia je pod choinką całkiem niepostrzeżenie, gdy dzieci śpią lub są zajęte wigilijnymi przygotowaniami.

Gwiazdor to postać nierozerwalnie związana z tradycjami bożonarodzeniowymi w Wielkopolsce, na Kaszubach, Kujawach i ziemi lubuskiej, czyli na obszarach dawnego zaboru pruskiego.

Jego korzenie sięgają dawnych grup kolędniczych, w których odgrywał rolę niosącego gwiazdę – symbol światła i nadziei. Stąd też pochodzi jego imię. Tradycyjny Gwiazdor, różniący się znacznie od współczesnego wizerunku, był postacią surową i budzącą respekt. Ubrany w gruby kożuch, futrzaną czapę, z twarzą umorusaną sadzą, dzwonił głośno dzwonkiem, niosąc ze sobą wór z darami, ale i rózgę jako przestrogę dla niegrzecznych dzieci.

Dziś wizerunek Gwiazdora uległ znaczącej przemianie. Z dawnego, nieco strasznego kolędnika, pozostała w większości przypadków jedynie nazwa, a sam Gwiazdor coraz częściej przypomina świętego Mikołaja.

W Małopolsce, na Podkarpaciu i na Śląsku Cieszyńskim, w wigilijny wieczór dzieci z utęsknieniem wypatrują Aniołka. W przeciwieństwie do Świętego Mikołaja, który jest postacią materialną, Aniołek jest duchem, posłańcem z nieba. Wywodzi się od postaci Anioła Stróża, opiekuna każdego człowieka.
Aniołek pojawia się cicho i niespodziewanie, zostawiając prezenty pod choinką jako znak bożej łaski i opieki. Po spełnieniu swojej misji, wraca do nieba, pozostawiając po sobie jedynie radość i świąteczną atmosferę.

Na Górnym Śląsku, w wigilijny wieczór, dzieci z niecierpliwością oczekują na Dzieciątko – symbol narodzonego Jezusa Chrystusa. To właśnie Dzieciątko, a nie Święty Mikołaj czy Gwiazdor, przynosi prezenty pod choinkę w tym regionie Polski.

Dzieciątko, jako symbol niewinności i nowego życia, przynosi radość i nadzieję, obdarowując dzieci upominkami. Tradycja ta jest silnie zakorzeniona w lokalnej kulturze i przekazywana z pokolenia na pokolenie, stanowiąc ważny element śląskiej tożsamości.

Na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie, w wigilijny wieczór, po uroczystej wieczerzy, dzieci z wypiekami na twarzach wypatrują na niebie pierwszej gwiazdki. To jej pojawienie się zwiastuje nadejście Gwiazdki, która przynosi prezenty.

Podobnie jak Gwiazdor, Gwiazdka ma swoje korzenie w dawnych grupach kolędniczych, które w okresie Bożego Narodzenia odwiedzały domy, niosąc ze sobą radość i kolędy.

Choć w Polsce rzadko się go już spotyka, Dziadek Mróz wciąż czasem zagląda do domów dzieci ze wschodniej Polski. Ten starszy człowiek roznosi podarunki ze swoją wnuczką, Śnieżynką. Jego postać wywodzi się ze wschodniosłowiańskiego folkloru.

Choć popkultura forsuje postać świętego Mikołaja jako starszego pana w czerwonym kubraku i z brzuchem, międzykulturowe bożonarodzeniowe tradycje dotyczące otrzymywania prezentów wciąż mają się dobrze. W wielu krajach dzieci odwiedzają postaci, które wywodzą się z miejscowego folkloru, legend i oczywiście wiary.

Santa Claus wręcza podarunki dzieciom w Ameryce i Australii. Dzieciątko odwiedza dzieci w Czechach, na Słowacji, a także na Węgrzech, we Włoszech, Chorwacji oraz w katolickiej części Niemiec i Luksemburgu.

W Rosji, na Ukrainie i Białorusi z prezentami przychodzi Dziadek Mróz.

Befana to z kolei postać podobna do czarownicy obdarowująca dzieci w niektórych regionach Włoch.

Weihnachtsmann (Świąteczny Człowiek) przychodzi do dzieci w Niemczech w Wigilię – jest to tradycja protestantów.

Z kolei Trzej Królowie przychodzą z prezentami do dzieci w Hiszpanii, ale robią to nie w Wigilię, lecz 6 stycznia.