Związek Strzelecki. Organizacja z ponad stuletnią tradycją
Członkowie Związku Strzeleckiego walczyli podczas I i II wojny światowej, za PRLu organizowali nielegalne imprezy patriotyczne, a obecnie szkolą się by w razie konfliktu bronić granic państwa. Poznaj historię tej niezwykłej organizacji.
23 kwietnia 1910 roku jest jedną z najważniejszych dat Związku Strzeleckiego. Tego dnia we Lwowie, z inicjatywy m.in. Józefa Piłsudskiego oficjalnie zarejestrowano Związek jako organizację paramilitarną o celach społeczno-wychowawczych.
Początki Związku Strzeleckiego
Choć Związek powstał z inicjatywy nielegalnej organizacji Związku Walki Czynnej, to chęć utworzenia szerszej organizacji militarnej przyczyniła się do zarejestrowania legalnych organizacji paramilitarnych. Na podstawie ustawy o stowarzyszeniach i rozporządzeniu Ministerstwa Obrony Krajowej z 1909 r. o "popieraniu strzelectwa dobrowolnego" We Lwowie powstał Związek Strzelecki, w Krakowie Towarzystwo "Strzelec". Związek Strzelecki jest bezpośrednim tłumaczeniem nazwy Schutzen-Verein, która była użyta w rozporządzeniu.
Związkiem kierował początkowo Wydział Związku Strzeleckiego, w skład którego weszli: Władysław Sikorski (prezes), Medard Downarowicz, Aleksander Litwinowicz, Kazimierz Sosnowski, Gustaw Daniłowski i Hipolit Śliwiński.
Po reorganizacji Związku Walki Czynnej w 1912 r., kiedy powołano Komendanta Głównego - Józefa Piłsudskiego oraz Szefa Sztabu Głównego - Kazimierza Sosnowskiego, Związek Strzelecki trafił pod Komendę Główną Związków Strzeleckich z siedzibą we Lwowie.
Komendzie Głównej podlegało pięć Komend Okręgowych:
- Komenda Okręgowa w Krakowie (Galicja Zachodnia)
- Komenda Okręgowa w Rzeszowie (Galicja Środkowa)
- Komenda Okręgowa we Lwowie (Galicja Wschodnia)
- Komenda Królestwa Polskiego (działająca w konspiracji)
- Komenda Zagraniczna (działająca w konspiracji)
Swoboda funkcjonowania w Galicji
Związek Strzelecki w Galicji organizował szkoły podoficerskie i oficerskie. Członkowie mogli swobodnie odbywać ćwiczenia i korzystać ze strzelnic, a organizacja mogła legalnie kupować broń i amunicję. Szeregi związku zasilały wszystkie warstwy społeczne oraz przedstawiciele większości ugrupowań politycznych.
W 1913 roku funkcje Komendy Głównej przejął Wydział Wojskowy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, jednak dowództwo nie uległo zmianie. W dalszym ciągu na czele stał Piłsudski.
Zobacz także: Siła polskiej armii to także rezerwiści! W każdej chwili każdy z nich może spodziewać się wezwania na ćwiczenia
Związek Strzelecki w czasie Wielkiej Wojny
W momencie wybuchu I wojny światowej Związek Strzelecki liczył niespełna 6450 przeszkolonych członków, z których większość pochodziła z Galicji Zachodniej.
Strzelcy stanowili trzon Legionów Polskich oraz Polskiej Organizacji Wojskowej. Wśród głównych członków Związku można wymienić m.in.: Józefa Piłsudskiego, Kazimierza Sosnowskiego, Edwarda Śmigłego-Rydza, Władysława Sikorskiego, Mariana Kukiela, czy Kazimierza Tetmajera.
Strzelcy w czasie dwudziestolecia międzywojennego
Po Wielkiej Wojnie, jak przed kolejnym konfliktem nazywano ten z 1918 roku, utworzony został Związek Strzelecki, którego tradycje nawiązywały do organizacji powstałej w 1910 roku. Podlegał on Ministerstwu Spraw Wojskowych.
Działania skupiały się głównie na przysposobieniu wojskowym i wychowaniu fizycznym młodzieży wiejskiej i rzemieślniczej, która głównie zasilała szeregi organizacji w piętnastu okręgach
Na uwagę zasługuje prężny rozwój Związku Strzeleckiego w tym okresie. W ramach działalności organizowano m.in. kursy instruktorskie, pogadanki, odczyty, czy biblioteki i czytelnie. Kod koniec lat 20. w związku było aż 70 chórów, 20 orkiestr i należało do niego ponad 230 świetlic.
Związek Strzelecki podczas II wojny światowej
W momencie wybuchu kolejnego konfliktu szeregi Związku Strzeleckiego zasilało pół miliona członków. Od samego początku działania podporządkowane były władzom wojskowym. Strzelcy zajmowali się działalnością dywersyjną, wywiadem i propagandą wymierzonym przeciwko okupantowi.
Od połowy 1940 roku Strzelcy podporządkowani byli Związkowi Walki Zbrojnej, który 14 lutego 1942 roku, rozkazem Naczelnego Wodza generała broni Władysława Sikorskiego, został przemianowany na Armię Krajową.
Związek Strzelecki w czasach powojennych
Po zakończeniu II wojny światowej Związek Strzelecki został rozwiązany a jakakolwiek działalność związana z tradycjami piłsudczykowskimi była zwalczana przez władze ludowe. Były organizowane nielegalne imprezy upamiętniające strzelców i legionistów Piłsudskiego, które były preludium do powstania Związku Strzeleckiego.
Oficjalnie działalność została wznowiona na trzecim kongresie Konfederacji Polski Niepodległej w 1989 r., kiedy podjęto uchwałę o powołaniu organizacji Związek Strzelecki "Strzelec" (ZS "S"). Struktura pokrywała się z podziałem administracyjnym kraju, Obszary ZS "S" dzieliły się na Okręgi pokrywające się z województwami.
Współczesna organizacja
Obecnie istnieje kilka organizacji, które odwołują się do przedwojennych tradycji Związku Strzeleckiego.
W celu zjednoczenia ruchu powołano Federację Związków i Drużyn Strzeleckich, co skutkowało połączeniem się Związku Strzeleckiego "Strzelec" i Związku Strzeleckiego "Strzelec" Równość - Wolność - Niepodległość w jedną organizację - Związek Strzelecki "Strzelec".
W 2009 deklarację zjednoczenia podpisały Związek Strzelecki i Związek Strzelecki "Strzelec" Organizacja Społeczno-Wychowawcza.
Największe organizacje strzeleckie należą obecnie do Federacji Organizacji Proobronnych pod patronatem Ministerstwa Obrony Narodowej.
Zobacz także:
