Co za odkrycie! Unikat związany z uchwaleniem Konstytucji 3 maja

Uchwalona w 1791 r. przez Sejm Czteroletni Konstytucja 3 maja uznawana jest powszechnie za pierwszą w Europie i drugą na świecie spisaną konstytucję. Wydarzenie istotnie wpłynęło na naród polski, a to wiązało się także z budową dziesiątek konstrukcji poświęconych przyjęciu ustawy.

Po całym kraju rozsiane są rozmaite pomniki i inne struktury upamiętniające ten akt. Na wyjątkowo ciekawy obiekt trafili archeolodzy w województwie lubelskim. Jak zaznaczają znawcy, mowa o sensacyjnym odkryciu, bo budowla ta to prawdziwy unikat.

Ustawa Rządowa z dnia 3 maja była związana z pracami Sejmu Czteroletniego, a szereg reform wprowadzony w wyniku obrad wpłynął na wiele dziedzin życia, tak politycznego, jak i społecznego. Zwraca na to uwagę Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, który opisuje znalezisko z okolic Puław m.in. właśnie w kontekście reform, jakie objęły ówczesną Rzeczpospolitą.

- Obszarem, który objęły reformy Sejmu Wielkiego, było również działanie zmierzające do poprawy stanu obronności kraju. Z tymi to właśnie działaniami ma ścisły związek tytułowe znalezisko archeologiczne. Jego niedawne odkrycie śmiało można nazwać sensacyjnym - podał ekspert.

Na gruntach wsi Wólka Gołębska, która leży kilka kilometrów od Puław, blisko granicy województw lubelskiego i mazowieckiego, archeolodzy dokonali wyjątkowego odkrycia. Na zachód od wiejskich zabudowań badacze odnaleźli zarysy dawnego obiektu fortyfikacyjnego - reduty. Jak ustalono m.in. dzięki analizie zachowanych wojskowych raportów, jest to konstrukcja usypana w 1791 r. przez żołnierzy wojsk królewskich, którzy stacjonowali nieopodal tego miejsca.

- Blisko pół roku po uchwaleniu majowej konstytucji na rozległych polach wsi Gołąb [...] odbyły się wielkie manewry wojskowe. Wzięło w nich udział blisko 6 tys. żołnierzy. W miejscu tym zgromadzono oddziały różnych formacji wojsk koronnych: piechoty, kawalerii i artylerii. Ćwiczenia te, poza stricte wojskowym charakterem miały też cechy manifestacji narodowej. Odbyły się, bowiem na fali patriotyzmu i optymizmu, który opanował polskie społeczeństwo po uchwaleniu nowej konstytucji. Manewry miały stać się manifestacją polskiego oręża, a zarazem wyrazić nadzieję - w duchu konstytucyjnych reform - na lepsze czasy, poprawę siły i obronności Rzeczypospolitej - wyjaśnia kulisy powstania reduty konserwator.

O przebiegu ćwiczeń wiadomo dzięki temu, że zachowały się istotne źródła historyczne.

- W raportach wojskowych oraz relacjach bezpośrednich obserwatorów - znalazły się szczegółowe opisy tych wydarzeń. [...] Manewrom i wojskowym rewiom towarzyszyło szereg pomniejszych, przeznaczonych dla cywilów imprez - m.in. spotkania, biesiady połączone z występami artystycznymi o tematyce patriotycznej.

Odkrycie reduty usypanej właśnie w trakcie opisywanych wydarzeń, bezpośrednio w wyniku uchwały Konstytucji 3 maja, było możliwe dzięki wykorzystaniu przez naukowców różnych sposobów badań. Zastosowano m.in. wspomnianą analizę źródeł historycznych, aby ustalić szczegóły, ale do samego namierzenia obiektu użyto metody elektrooporowej - pozwala ona uwidaczniać obiekty ukryte pod warstwą ziemi, nie niszcząc przy tym badanego stanowiska. W ten sposób zarejestrowano fragment obiektu.

- Badania potwierdziły, że reduta składała się z łamanego, czworobocznego wału oraz wykopanej przed jej czołem, otaczającej fosy. Obiekt w narysie był zbliżony do kwadratu o bokach ok. 40 × 40 m. [...] Kwerenda wykazała, że dzieło posiada szereg analogii do podobnych w formie i rozmiarach umocnień polowych, które stosowane były przez europejskie armie w XVIII-wiecznej Europie i Ameryce Północnej.

Jak podkreśla Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, odkrycie to unikat na wielką skalę. Szerzej opowiedzą o tym (oraz innych szańcach z czasów stanisławowskich) eksperci podczas czerwcowej konferencji w Sandomierzu, a także podczas czerwcowych Europejskich Dni Archeologii w Lublinie.

- Zlokalizowana w Wólce Gołębskiej reduta to jedyny zachowany dotychczas w Polsce (i zapewne w środkowej i wschodniej Europie) nowożytny obiekt militarny przeznaczony do przeprowadzania szkoleń wojskowych. Jest nieocenionym źródłem wiedzy o ówczesnej taktyce i technice wojskowej, szczególnie w dziedzinie rodzącej się u schyłku XVIII wieku w Polsce sztuce budowania polowych umocnień obronnych, stałego elementu pola walki nieprzerwanie wykorzystywanego do chwili obecnej - podał ekspert.