Ryt naskalny sprzed 5 tys. lat ujawnia początki władzy w Egipcie
W skalnej dolinie w pobliżu Asuanu odkryto ryt sprzed ponad 5 tys. lat. Przedstawia łódź i siedzącą w niej postać. Archeolodzy nie wykluczają, że może to być jeden z pierwszych władców Egiptu.
Na skalnej ścianie w dolinie Nilu, niedaleko Asuanu, odkryto rysunek naskalny, który może przedstawiać jednego z pierwszych przedstawicieli egipskich elit politycznych. Jak twierdzą naukowcy, panel ten powstał u schyłku IV tysiąclecia p.n.e., czyli dokładnie wtedy, gdy kształtowało się przyszłe państwo faraonów. Nie było jeszcze piramid, ani monumentalnych świątyń.
Ryt naskalny sprzed epoki piramid
- Powstanie państwa w starożytnym Egipcie i procesy, które do tego doprowadziły, wciąż są trudne do uchwycenia - mówi autor badania, dr Dorian Vanhulle z Musée du Malgré-Tout. Jego zdaniem to właśnie sztuka naskalna Dolnego Nilu może dostarczyć odpowiedzi, pokazując pierwsze przejawy władzy politycznej i sposób, w jaki elity wykorzystywały krajobraz do jej utrwalania. Problem w tym, że takich znalezisk jest bardzo mało.
Odnaleziona płyta skalna, którą częściowo można zobaczyć w abstrakcie artykułu, pokazuje bogato zdobioną łódź ciągniętą przez pięć postaci. Jedna z nich stoi z wiosłem, inna zaś siedzi na konstrukcji interpretowanej jako lektyka. To właśnie ta postać może być wczesnym symbolem władzy.
Łodzie należą do najczęściej powtarzających się motywów w ikonografii egipskiej. W okresach predynastycznym i protodynastycznym (ok. 4500-3085 p.n.e.), poprzedzających Egipt faraonów, łódź była wszechobecna i miała złożone znaczenia ideologiczne oraz symboliczne.
Porównując ryt z innymi przykładami sztuki przedfaraońskiej, badacz stwierdził, że dzieło pochodzi z przełomu okresu protodynastycznego i wczesnodynastycznego, tj. czasu, gdy Egipt zaczął przekształcać się w zjednoczone państwo. To okres poprzedzający panowanie pierwszego historycznego faraona - Narmera.
Przodek faraonów na skale?
W tym przypadku kluczowe są detale. Postać siedząca ma wydłużony podbródek, co oznacza, że może to być wczesne przedstawienie fałszywej brody, symbolu królewskiej godności w Egipcie od czasów I dynastii. Cała scena wykazuje silne podobieństwa stylistyczne do oficjalnych przedstawień z końca okresu protodynastycznego.
Wszystko wskazuje więc na to, że mamy do czynienia z wyobrażeniem członka klasy rządzącej na samym początku historii Egiptu jako państwa. Co więcej, wysokiej jakości ryt mógł być wykonany na zlecenie jednej z pierwszych władz politycznych.
Skalna płyta to ważne uzupełnienie istniejącego korpusu rytów, które pomagają lepiej zrozumieć rolę sztuki naskalnej w kluczowych wydarzeniach prowadzących do powstania państwa egipskiego. Kompozycje skalne stały się narzędziem, dzięki któremu władze mogły komunikować się, oznaczać przestrzeń i zaznaczać swoją władzę.
Niestety, przyszłość takich znalezisk stoi pod znakiem zapytania. Obecna działalność górnicza i wydobywcza nieodwracalnie zmienia krajobraz doliny Nilu i jej pustynnych obrzeży.
Źródło: Antiquity
Publikacja: Dorian Vanhulle et al, An early ruler etched in stone? A rock art panel from the west bank of Aswan (Egypt), Antiquity (2025). doi.org/10.15184/aqy.2025.60
