Najjaśniejsze gwiazdy na niebie. Gdzie ich szukać?
Oprac.: Jacek Waśkiel
Najjaśniejsze gwiazdy na niebie od tysięcy lat fascynują ludzi, którzy kierują swój wzrok ku nocnym przestworzom. Wśród nieskończonej mozaiki wspaniałych świateł, istnieje grupa ciał niebieskich, które mają w sobie coś wyjątkowego. Wyruszmy w podróż po nocnym niebie, odkrywając lokalizację prawdziwych klejnotów kosmosu. Od fascynującego Syriusza po niesamowite Aldebaran i Rigiel. Ta kosmiczna wędrówka nie tylko poszerzy naszą wiedzę o gwiazdach, ale zainspiruje nas również do samodzielnej obserwacji zjawisk astronomicznych.
Spis treści:
Magnitudo, czyli jasność gwiazd
Magnituto, często określane również jako wielkość gwiazdowa, to miara jasności gwiazd oraz wszystkich innych obiektów astronomicznych, widzianych z Ziemi. Skala magnitudo została opracowana już w starożytności przez astronomów greckich. Warto pamiętać, że im mniejsze magnitudo, tym obiekt jaśniejszy. Najjaśniejsze obiekty na nocnym niebie mają magnitudo w okolicach 0 (a niekiedy nawet przyjmują wartość ujemną).
Magnitudo to kluczowe pojęcie w świecie astronomii. Dzięki niemu możemy określić, jak jasne są gwiazdy widziane z Ziemi. Jednak to nie wszystko. Badanie światła tych gwiazd pozwala nam zrozumieć wiele aspektów wszechświata.
Istnieją dwa podstawowe typy magnitudo - absolutny oraz pozorny. Typ absolutny mierzy faktyczną jasność gwiazdy. Z kolei pozorny odnosi się do jasności gwiazdy, jaką widzimy z Ziemi. Dzięki tym wartościom możemy porównywać jasność gwiazd i obiektów astronomicznych. Magnitudo pozwala nam również określić odległość, masę i temperaturę badanego obiektu. Z kolei pozyskanie tych danych umożliwia nam lepsze zrozumienie struktury i skali wszechświata, a nawet stawianie hipotez, dotyczących jego powstania i kierunków rozwoju.
Jak obserwować i mierzyć magnitudo?
Pomimo skomplikowanej nazwy nawet amatorzy są w stanie zmierzyć magnitudo. Najłatwiejsza metoda polega na wizualnej ocenie jasności gwiazdy. Już na pierwszy rzut oka jesteśmy w stanie stwierdzić, które gwiazdy się wyróżniają. Jednak nie ma co ukrywać, że jest to metoda mało dokładna i niesamowicie subiektywna.
Nieco bardziej zaawansowani obserwatorzy kosmosu dokonują pomiarów z wykorzystaniem fotometru, czyli instrumentu umożliwiającego dokładne zmierzenie natężenia światła. Gdy światło pada na czujnik urządzenia, generowany jest impuls elektryczny. Fotometry mierzą ten impuls i przekształcają go w dane liczbowe, odpowiadające intensywności światła.
Kolejną popularną metodą mierzenia jasności gwiazdy jest spektroskopia. Ta metoda polega na badaniu substancji poprzez jej interakcję ze światłem. Światło, które zostało zaabsorbowane lub wyemitowane przez próbkę, jest analizowane przez detektor. Dzięki temu możemy przeprowadzić analizę składu chemicznego, struktury molekularnej oraz innych właściwości badanego obiektu.
Dokładny pomiar magnitudo stanowi spore wyzwanie. Podczas pomiaru pod uwagę należy wziąć zanieczyszczenie światłem, właściwości atmosfery Ziemi, a nawet aktualne warunki pogodowe. Dlatego większość profesjonalnych pomiarów dokonuje się ze specjalnie wybranych lokalizacji oraz przy stabilnych warunkach atmosferycznych.
Jakie gwiazdy są najjaśniejsze na nocnym niebie?
Nocne niebo od tysięcy lat budzi podziw i ciekawość. Uważni obserwatorzy szybko dojdą do wniosku, że niektóre gwiazdy są jaśniejsze od innych. Przypominają "latarnie morskie" wszechświata. Które gwiazdy są najjaśniejsze i co sprawia, że przyciągają uwagę pasjonatów kosmosu? Najjaśniejsze gwiazdy, które możemy obserwować na nocnym niebie to:
- Syriusz - nazywany również Gwiazdą Psa. To bez wątpienia zwycięzca naszego rankingu. Masa Syriusza jest tylko dwa razy większa niż Słońca, jednak nasz lider jaśnieje prawie 25 razy większym blaskiem.
- Kanopus - druga co do jasności gwiazda na nocnym niebie. Na Ziemi lepiej widoczny z południowych szerokości geograficznych. Ten gigant znajduje się w konstelacji Kila i świeci blaskiem 10,000 razy większym niż Słońce.
- Arktur - najjaśniejsze ciało konstelacji Bootesa. To czerwony olbrzym, dobrze widoczny na północnym niebie, ma średnicę około 25 razy większą, niż nasza gwiazda.
- Wega - fragment konstelacji Lira. Niezwykle gorąca gwiazda typu A. Świeci białym, niesamowicie wyraźnym światłem. To jeden z punktów orientacyjnych tzw. letniego trójkąta.
- Kapella - z konstelacji Woźnicy. Co ciekawe - jest to układ wielokrotny. Gdy przyjrzymy mu się bliżej, szybko zauważymy, że to aż dwie gigantyczne gwiazdy typu G, które oddziałują na siebie siłą grawitacji i promieniują złocistym blaskiem.
Interesujących obiektów obserwacji warto również szukać w konstelacji Oriona. Znajdują się tam dwie niesamowite gwiazdy - Rigel i Betelgeza. Pierwsza z nich jest błękitnym superolbrzymem, jednym z najjaśniejszych punktów na nocnym niebie. Z kolei Betelgeza promieniuje charakterystycznym, czerwonym kolorem i potrafi regularnie zmieniać swoją jasność.
Przeczytaj też: Biały karzeł włącza się i wyłącza co 30 minut
Gdzie szukać najjaśniejszych gwiazd na niebie?
W pierwszej kolejności warto poznać konstelację Wielkiego Wozu. Jeżeli potrafimy wskazać gwiazdę na końcu "wózka", z łatwością znajdziemy też Polaris, Gwiazdę Polarną. To podstawowy punkt nawigacyjny, w odniesieniu do którego często podaje się lokalizację innych ciał niebieskich. W sprawnym poruszaniu się po nocnym niebie pomocna będzie również znajomości konstelacji Oriona oraz Lira. Na szczęście nie musimy się ich uczyć na pamięć. W dobie nowoczesnych technologii bez problemu znajdziemy aplikacje astronomiczne, które pomogą nam błyskawicznie zlokalizować interesujące nas obiekty.
Pamiętajmy, że widoczność gwiazd zmienia się wraz z porą roku oraz lokalizacją geograficzną. Niektóre interesujące nas obiekty (np. Syriusz) są widoczne przez większą część roku w wielu miejscach na świecie. Z kolei blask Kanopusa możemy podziwiać tylko ze ściśle określonych szerokości geograficznych. W poszukiwaniu nocnego spektaklu najlepiej udać się poza miasto. Tam niebo nie będzie zanieczyszczone światłem. Liczy się również pogoda. Do odkrywania najjaśniejszych gwiazd potrzebujemy czystego, bezchmurnego nieba. Odnalezienie odpowiedniego punktu obserwacyjnego może zająć nieco czasu. Jednak wysiłek się opłaca. Jedno spojrzenie w górę zabierze nas w fascynującą podróż po nocnym niebie.
Przeczytaj również:
