Obsesje i kompulsje: skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić?
OCD może objawiać się na wiele różnych sposobów, a jego przebieg zależy od indywidualnych predyspozycji genetycznych i środowiskowych danej osoby. Badania potwierdzają, że schorzenie to częściej ujawnia się przed 20. rokiem życia i dotyczy nawet 750 tysięcy Polaków. Dzięki postępowi w nauce zwiększają się szanse na jeszcze skuteczniejsze leczenie i prewencję OCD.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) wiążą się z wieloma niewiadomymi: co je powoduje, dlaczego objawy są tak zróżnicowane u poszczególnych osób czy dlaczego leczenie jest skuteczne u niektórych pacjentów, a u innych nie. Nowe badania starają się rozwikłać niektóre z tych tajemnic.
Czym są zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne?
Osoby z OCD doświadczają obsesji - niepokojących, nawracających i niechcianych myśli lub lęków - oraz kompulsji, takich jak powtarzalne zachowania w celu złagodzenia lęku wywołanego obsesjami. Przykładem może być wielokrotne mycie rąk w określony sposób, aby pozbyć się zarazków, nawet jeśli dana osoba wie, że to przesadne, albo unikanie niektórych miejsc bądź sytuacji, aby zmniejszyć lęk.
Odkrywanie OCD krok po kroku
Badacze wciąż nie znają dokładnych przyczyn OCD, jednak wiadome jest, że w rozwoju zaburzenia odgrywają rolę zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Okazuje się, że OCD może być dziedziczne. Badania przypisują od 40 do 60 proc. przypadków wystąpienia zaburzenia czynnikom genetycznym, a OCD, które rozpoczyna się już w dzieciństwie, ma silniejszy wpływ genetyczny niż to ujawnione w wieku dorosłym.
Niektóre choroby genetyczne są skutkiem wadliwego pojedynczego genu, jednak na OCD wpływa setki, a nawet tysiące genów, z których każdy odgrywa niewielką rolę w ryzyku zachorowania.
Przeanalizowano więc DNA ponad 53 000 osób z OCD i ponad 2 mln bez. W ten sposób naukowcy odkryli setki markerów genetycznych potencjalnie powiązanych z tym zaburzeniem. Trzy z nich powiązane są z innymi zaburzeniami mózgu, m.in. depresją, schizofrenią czy padaczką. Natomiast żaden pojedynczy gen nie jest w stanie samodzielnie wywołać OCD.
Markery genetyczne, które są powiązane z OCD, znajdują się w kilku obszarach mózgu, zaangażowanych m.in. w planowanie, podejmowanie decyzji, motywację, wykrywanie błędów, regulację emocji oraz odczuwanie strachu i lęku, a wszystkie te funkcje mogą działać nieprawidłowo w OCD.
Może rozwinąć się w każdym wieku
OCD dotyka około 2-3 proc. ludzi na całym świecie, czyli około 1 na 50 osób, negatywnie wpływając na zdolność do pracy i funkcjonowania w społeczeństwie. Nawet 750 000 mieszkańców Polski może cierpieć na to zaburzenie, które w takim samym stopniu dotyczy kobiet oraz mężczyzn. Około 60 proc. osób zgłasza objawy przed 20 rokiem życia.
Chociaż OCD to złożone zaburzenie, eksperci mają nadzieję, że wkrótce zostanie opracowane skuteczniejsze leczenie, a być może nawet profilaktyka.
Sposoby leczenia OCD
Najpopularniejszą metodą leczenia jest terapia poznawczo-behawioralna, która skupia się na zmianie myśli i zachowań związanych z OCD. Podczas niej pacjent uczy się powstrzymywania od stosowania kompulsji w odpowiedzi na wywołane podczas sesji obsesyjne myśli.
Niektóre osoby z OCD wymagają leków, aby zmniejszyć nasilenie objawów. Najczęściej są to grupy leków SSRI i SNRI, które wpływają na poziomy neuroprzekaźników w mózgu, związanych z regulacją nastroju i lęku.
