Rusza system kaucyjny. Jak działają automaty na butelki i puszki?
Od 1 października 2025 roku Polska dołącza do grona krajów, w których zacznie działać system kaucyjny. Zamiast zakopywać się w plastikowych odpadach, będziemy mogli w prosty sposób zamieniać butelki i puszki na gotówkę. Zmiana jest duża, dlatego pojawiają się pytania jak to będzie działać, co mamy robić z puszkami i butelkami oraz dlaczego w ogóle to robimy? Odpowiadamy.
Spis treści:
- Dlaczego wprowadzana jest kaucja za butelki?
- Zwrot butelek i puszek. Zasady systemu kaucyjnego
- Jak działają automaty na butelki i puszki?
- Najczęstsze pytania o system kaucyjny w Polsce
Dlaczego wprowadzana jest kaucja za butelki?
Polska nie jest pierwszym krajem, który zdecydował się na taki krok. Z systemów kaucyjnych korzysta już 180 milionów Europejczyków - to ponad jedna czwarta całej populacji kontynentu. Jest ku temu wiele racjonalnych powodów.
- Oszczędność surowców - recykling oznacza mniej plastiku, aluminium i szkła zużytych do produkcji nowych opakowań.
- Czystsze środowisko - mniej puszek i butelek porzuconych w parkach, lasach czy nad rzeką.
- Świadomość ekologiczna - opakowanie to nie śmieć, ale materiał, który można wprowadzić z powrotem do obiegu.
Cele są ambitne. Od 2025 roku musimy zbierać minimum 77% opakowań, a w 2029 r. aż 90%. Do tego w plastikowych butelkach jednorazowych pojawi się więcej recyklatu - 25% od 2025 r. i 30% od 2030 r. W praktyce oznacza to mniej śmieci, więcej odzysku, czystsze otoczenie.
Zwrot butelek i puszek. Zasady systemu kaucyjnego
Od października 2025 roku w sklepach pojawią się napoje w specjalnie oznaczonych opakowaniach. To właśnie na nich znajdziesz znak systemu kaucyjnego i kwotę kaucji.
System obejmuje:
- butelki plastikowe jednorazowe do 3 litrów - kaucja 50 groszy,
- puszki metalowe do 1 litra - kaucja 50 groszy,
- butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra - kaucja 1 zł.
W praktycznym ujęciu wygląda to tak:
- kaucja nie jest wliczona w cenę napoju na półce - dolicza się ją osobno przy kasie,
- nie musisz mieć paragonu, żeby odzyskać pieniądze,
- opakowanie musi mieć czytelny kod kreskowy i znak kaucji, więc nie zgniataj ani nie niszcz butelki,
- nakrętki i wieczka zostaw - trafiają do recyklingu razem z opakowaniem.
Gdzie będą znajdowały się punkty zwrotu? Automaty staną obligatoryjnie we wszystkich sklepach wielkopowierzchniowych (powyżej 200 m²) oraz mniejszych sklepach sprzedających butelki szklane wielokrotnego użytku (np. piwo). Inne sklepy mogą dołączyć do systemu dobrowolnie. Poza tym zostaną zapewnione automaty kaucyjne poza punktami handlowymi i dodatkowe punkty zbiórki z łatwym dostępem dla każdego.
Jak działają automaty na butelki i puszki?
Automaty kaucyjne, czyli popularne "butelkomaty", staną się nowym elementem wystroju sklepów. Jak będą działać?
- Wrzucasz opakowanie - plastikową butelkę, puszkę czy szklaną butelkę.
- Maszyna skanuje kod kreskowy - system sprawdza, czy opakowanie objęte jest kaucją.
- Automat identyfikuje i zabezpiecza odpad - dzięki temu nie można oddać tej samej butelki dwa razy.
- Otrzymujesz potwierdzenie - najczęściej w formie bonu lub kuponu, który w kasie zamieniasz na gotówkę.
Dlaczego bon? To prosta sprawa. Ustawa przewiduje zwrot w formie pieniężnej, ale operatorzy często stosują bony, żeby automaty nie musiały być zaopatrywane w monety. Ważne: bon musi dać się wymienić na gotówkę i sklep nie może zmuszać Cię, żebyś wydał go na zakupy właśnie tam.
Operatorzy systemu przygotowali dokument z minimalnymi wymaganiami dla takich urządzeń. Automaty muszą m.in.:
- precyzyjnie identyfikować opakowania,
- uniemożliwiać ponowne wrzucanie tych samych butelek,
- szczegółowo raportować każdą transakcję,
- spełniać określone wymagania bezpieczeństwa i serwisu.
Dzięki temu system ma być nie tylko wygodny, ale i bezpieczny - bez ryzyka oszustw czy problemów z rozliczeniami.
Najczęstsze pytania o system kaucyjny w Polsce
Czy do systemu wchodzą kartoniki po mleku i sokach?
Nie. System obejmuje tylko plastik, metal i szkło wielokrotnego użytku.
Co jeśli nie odbiorę kaucji?
Nieodebrana kaucja trafia do operatora i finansuje system. Innymi słowy - i tak nie przepada, tylko zasila cały mechanizm.
Czy sklepy niespożywcze też doliczą kaucję?
Tak, jeżeli sprzedają produkty objęte systemem - np. napój energetyczny w drogerii czy wodę w sklepie sportowym.
Jak przygotować opakowanie do zwrotu?
Puste, z zakrętką, w całości - tak, by znak kaucji i kod kreskowy były nienaruszone.
Od października 2025 roku na półkach zaczną się pojawiać pierwsze oznakowane opakowania, a do końca roku równolegle będą dostępne oba typy. Jest to okres przejściowy pozwalająca zaadaptować się do nowych warunków.
Zmieni się też codzienny rytuał - butelkę po wodzie nie wyrzucasz już do kosza, tylko bierzesz ze sobą do sklepu. W zamian dostajesz zwrot pieniędzy.
W innych krajach system kaucyjny okazał się sukcesem. Szklane butelki krążą po rynku nawet kilkanaście razy. Plastik i aluminium odzyskuje się w ogromnych ilościach. Konsument zyskuje pieniądze i czystsze otoczenie, producenci - surowce z recyklingu, a państwo - spełnia unijne wymagania.
To nie jest tylko kwestia ekologii, ale też ekonomii i zdrowego rozsądku. Bo jeśli butelka może wrócić do obiegu, dlaczego miałaby wylądować w rowie?
