Nagroda Nobla z chemii przyznana. To pionierzy w eksploracji nanoświata

W tym roku przyznano już Nagrodę Nobla z medycyny oraz z fizyki. Wreszcie przyszedł czas na chemię.

W latach 1901-2022 z tej dziedziny zostało przyznanych 114 Nagród, a laureatami zostało 190 osób (podczas jednej ceremonii może zostać wyróżnionych kilka osób naraz), 63 osoby otrzymały indywidualne wyróżnienie. Do tej pory tylko dwóch naukowców zostało podwójnymi laureatami Nagrody Nobla z chemii, był to Frederick Sanger zajmujący się biologią molekularną - otrzymał wyróżnienie w 1958 r. i 1980 r. Drugą osobą był Barry Sharpless, który zajmuje się m.in. procesami utleniania - Nagrodę otrzymał w 2001 i w 2022 r.

Jak podają specjaliści, średnia wieku laureatów podczas odbierania Nagrody wynosi 61 lat. Najmłodszy laureat miał 35 lat, był nim Jean Frédéric Joliot-Curie (mąż córki Marii Skłodowskiej-Curie). Nobla z chemii otrzymał wraz z żoną Irène Joliot-Curie w 1935 roku - odkryli zjawisko par elektron-pozyton. Z kolei najstarszym laureatem został fizyk John B. Goodenough, miał wówczas 97 lat. Zmarł w tym roku (25 czerwca), mając 101 lat.

Nagrodę Nobla z chemii otrzymało do tej pory osiem kobiet, były nimi: Maria Skłodowska-Curie (Nagroda w 1911 roku), Irène Joliot-Curie (w 1935 r.), Dorothy Crowfoot Hodgkin (w 1964 r.), Ada Jonath (w 2009 r.), Frances Arnold (w 2018 r.), Emmanuelle Charpentier i Jenifer Doudna (w 2020 r.), a także Carolyn Bertozii (w 2022 r.).

W poprzednim roku Nagroda została przyznana wspomnianej Caloryn Bertozii oraz Mortenowi Meldalowi i Barry’emu Sharplessowi za rozwój chemii "click" i chemii bioortogonalnej.

Nagrodę Nobla z chemii w 2023 roku otrzymał Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus oraz Alezei I. Ekimov za "odkrycie i syntezę kropek kwantowych". Jak podaje Królewska Szwedzka Akademia Nauk, są to nanocząstki tak małe, że ich właściwości są kształtowane przez ich rozmiar.

W oświadczeniu można przeczytać: "Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii 2023 zdołali wyprodukować cząstki tak małe, że ich właściwości są określane przez zjawiska kwantowe. Cząstki, które nazywane są kropkami kwantowymi, mają obecnie ogromne znaczenie w nanotechnologii".

A także: "Kropki kwantowe oświetlają teraz monitory komputerowe i ekrany telewizyjne oparte na technologii QLED. Dodają również niuansów do światła niektórych lamp LED, a biochemicy i lekarze używają ich do mapowania tkanki biologicznej". 

Specjaliści twierdzą, że w przyszłości odkrycia pozwolą na rozwój elastycznej elektroniki, coraz mniejszych czujników, cieńszych ogniw słonecznych, a nawet do rozwoju szyfrowanej komunikacji kwantowej.

Jak wskazują naukowcy, kiedy materia zaczyna być mierzona w milionowych częściach milimetra, to mogą dziać się dziwne zjawiska określane mianem efektów kwantowych, które "rzucają wyzwanie naszej intuicji". Królewska Szwedzka Akademia nauk pisze: "Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 2023 roku byli pionierami w eksploracji nanoświata".

Dodaje, że na początku 1980 roku Louisowi Brusowi i Aleksiejowi Ekimowowi niezależnie od siebie udało się stworzyć kropki kwantowe, które są nanocząstkami, których właściwości są określone przez wspomniane efekty kwantowe. Z kolei w 1993 roku Moungi Bawendi dokonał rewolucji w metodach ich wytwarzania, co ma swój wymierny skutek w dzisiejszej nanotechnologii.