Starożytne DNA pozwoliło stworzyć pierwszy portret neandertalskiej rodziny

Pierwsze genetyczne wskazówki dotyczące neandertalczyków uzyskano 25 lat temu z fragmentu mitochondrialnego DNA, które znajduje się w strukturach komórkowych zwanych mitochondriami, a późniejsze badania genomu 18 osób ujawniły istnienie wielu genetycznie odrębnych grup żyjących między 430 000 a 40 000 lat temu. W ramach nowego badania naukowcy po raz pierwszy przeanalizowali DNA z kości i zębów wielu neandertalczyków żyjących mniej więcej w tym samym czasie w górach Ałtaj.

Szczątki pochodzą z dwóch stanowisk archeologicznych, tj. Jaskini Okładnikowej, gdzie zostały odkryte w latach 80. ubiegłego wieku oraz Jaskini Czagyrskiej, która dostarcza kolejne materiały genetyczne od 2007 roku. Obie były wykorzystywane przez neandertalczyków jako obozy myśliwskie, bo w środku nie brakuje też szczątków takich zwierząt, jak żubry i konie, a także charakterystycznych narzędzi kamiennych (podobnych do tych znalezionych na innych stanowiskach neandertalskich w Europie Środkowej i Wschodniej).

To właśnie tam ok. 54 tys. lat temu żyła grupa licząca 10-20 członków, z których wielu było ze sobą spokrewnionych. Jak wyjaśniają autorzy badania, aby nakreślić szczegółowy obraz pokrewieństwa tych neandertalczyków, przeanalizowali DNA mitochondrialne (przekazywane w linii żeńskiej), chromosomy Y (przekazywane z ojca na syna) oraz dane dotyczące całego genomu (odziedziczone od obojga rodziców).

Kości i zęby pochodziły łącznie od 13 osób, 11 z Jaskini Czagyrskiej i dwóch z Jaskini Okładnikowej - mowa o siedmiu mężczyznach i sześciu kobietach, z czego osiem osób było dorosłych. Naukowcy znaleźli pośród nich m.in. szczątki ojca neandertalczyka i jego nastoletniej córki, a także pary krewnych drugiego stopnia, młodego chłopca i dorosłej kobiety, być może jego kuzynki, ciotki lub babki.

Analizy pokazały także, że neandertalczycy pozostawali w obrębie grup, w których się urodzili, natomiast neandertalki migrowały i nawet 60-100 proc. kobiet w każdej grupie mogło pochodzić z zewnątrz. Badana społeczność neandertalczyków charakteryzowała się też wyjątkowo niską różnorodnością genetyczną, nietypową dla jakiejkolwiek wymarłej czy współczesnej społeczności ludzkiej i bardziej przypominającą tę występującą wśród gatunków zagrożonych wyginięciem, np. goryli górskich. To z kolei może wskazywać, że mamy do czynienia z grupą na skraju zagłady.