Jak powstaje lawina i dlaczego jest tak niebezpieczna?

Do feralnego zdarzenia doszło dziś (14 marca 2025) przed południem. Służbom ratunkowym udało się wydobyć poszkodowanych spod zwałów śniegu, ale nadal trwają akcje poszukiwawcze. Ratownicy przeczesują teren szukając kolejnych rannych. W akcji biorą też udział psy tropiące. Nie wiadomo jeszcze, jaka jest liczba ofiar. Kilkoro rannych udało się już wydobyć spod śniegu. Jedna z poszkodowanych osób została częściowo zasypana. Odniosła obrażenia i została przewieziona do szpitala.

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe ostrzega, że sytuacja lawinowa w Tatrach się pogarsza. Turyści powinni zachować szczególną ostrożność. Prognozuje się dalsze opady śniegu na wysokości powyżej 1800 metrów, a także bardzo silny wiatr. "Uwaga na świeżo utworzone depozyty pod ścianami, w pobliżu grani, oraz we wszelkich zagłębieniach terenowych. Depozyty te ulokowane na starym zmrożonym podłożu o umiarkowanej stabilności. Poniżej wys. 1800m opady deszczu, powodujące przemoczenie pokrywy. Możliwe samoczynne lawiny" - czytamy w komunikacie TOPR.

Lawina jest gwałtowną utratą stabilności mas śniegu, lodu, gruntu lub skał i ich przemieszczeniem się w dół zbocza - najczęściej zbocza góry. Występuje, gdy warstwa śniegu staje się niestabilna i zapada się. Często wpływ na to mają obfite opady śniegu, wzrost temperatury, wibracje lub działalność człowieka. Lawiny mogą różnić się rozmiarem i siłą oddziaływania - od małych osuwisk do masywnych spływów śnieżnych, które mogą spowodować znaczne zniszczenia i narazić na niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia.

Istnieją różne rodzaje lawin, takie jak luźne lawiny śnieżne, które zaczynają się w jednym punkcie i rozchodzą się wachlarzowo, oraz lawiny płytowe, w których spójna warstwa śniegu odrywa się i zsuwa jako blok. Występowanie lawin czasem można przewidzieć. Można także monitorować szlaki ich schodzenia.

Lawina powstaje, gdy warstwa śniegu na zboczu staje się niestabilna i zapada się, co prowadzi do szybkiego przesuwania się śniegu w dół. Zazwyczaj proces powstawania lawiny odbywa się w kilku etapach:

1. Akumulacja śniegu: wraz z upływem czasu warstwy śniegu gromadzą się na zboczu góry. Różnice w temperaturze, wietrze lub opadach mogą powodować tworzenie się słabych warstw w pokrywie śnieżnej.
2. Tworzenie się słabej warstwy: słaba warstwa w pokrywie śnieżnej występuje, gdy kryształki śniegu nie wiążą się dobrze ze sobą lub z warstwami powyżej lub poniżej nich. Tworzy to kruchą podstawę, która nie jest w stanie utrzymać ciężaru śniegu powyżej niej.
3. Czynnik wyzwalający: wydarzenie albo czynnik zewnętrzny, taki jak dodatkowe opady śniegu, wzrost temperatury, wibracje (np. podczas jazdy na nartach, wędrówek pieszych lub pracy maszyn), a nawet zdarzenia naturalne, takie jak trzęsienia ziemi, mogą zakłócić kruchą równowagę pokrywy śnieżnej i wywołać lawinę.
4. Uwolnienie śniegu: gdy słaba warstwa podda się, leżący na niej śnie odrywa się i zaczyna zsuwać się w dół. Ruch nabiera prędkości i objętości, ponieważ ciągnie za sobą coraz więcej śniegu i gruzu. Stąd mówi się o efekcie kuli śnieżnej czy też lawinowym spadku.

Lawina powstaje na różne sposoby w zależności od warunków. Przykłady to lawina płytowa (gdzie odrywa się duża, spójna warstwa śniegu) lub luźna lawina śnieżna (rozpoczynająca się w jednym punkcie). Na przebieg lawiny wpływają różne czynniki, takie jak warunki śniegowe, kąt nachylenia stoku, rzeźba terenu i warunki pogodowe.

Aby uniknąć lawiny, przed wyruszeniem w góry sprawdź prognozę pogody i stopień zagrożenia lawinowego. Śledź na bieżąco komunikaty służby, takich jak TOPR. Warto jest też mieć przy sobie sprzęt survivalowy, który zwiększa twoje szanse przetrwania w lawinie, taki jak radio, sonda i łopata. Jeśli przemieszczasz się przez obszary zagrożone, poruszaj się w małych grupkach, po jednej osobie na raz.

Jak się zachować podczas lawiny? Gdy lawina już schodzi, spróbuj uciec. Jeśli to możliwe, odejdź bokiem od ścieżki lawinowej, by dotrzeć do stabilnego gruntu. Jeśli ciężki plecak czy narty ograniczają twoją mobilność, zrzuć je. Jeśli zacznie cię przykrywać śnieg, stwórz kieszeń powietrzną - użyj ramion, aby zrobić miejsce w pobliżu twarzy, co ułatwi oddychanie. Aby nie zostać pochłoniętym przez śnieg, używaj ruchów pływackich. Pomoże ci to utrzymać się na powierzchni poruszającego się śniegu.

Jeśli doszło już do zasypania śniegiem z lawiny, przede wszystkim zachowaj spokój i oszczędzaj energię. Podczas ataku paniki szybciej zużywasz tlen. Spróbuj utworzyć kieszeń powietrzną, odgarniając rękami śnieg wokół twarzy. Jeżeli masz przy sobie krótkofalówkę, telefon, inny nadajnik lub sygnalizator - skorzystaj z niego, aby wezwać pomoc. Nie trać energii i tlenu, krzycząc na daremno. Zacznij krzyczeć dopiero wtedy, gdy usłyszysz ratowników w pobliżu.