O co chodzi z wojną w Izraelu? Konflikt z Palestyną trwa od lat

W XIII w. p.n.e. na obszar Palestyny zaczęli przybywać Hebrajczycy, z kolei w XI w. p.n.e. powstało pierwsze królestwo żydowskie, które dalej podzieliło się na królestwo Izrael oraz Judę.

Przez kolejne setki lat Żydzi nie mieli własnego państwa. Później obszar Palestyny wszedł w skład imperium perskiego, dalej Aleksandra Macedońskiego, czy Imperium Rzymskiego. W I oraz w II wieku n.e. miały miejsce dwa powstania żydowskie, po których Rzymianie zdziesiątkowali żydowską społeczność i zniszczyli ich królestwo. Od tego momentu Żydzi żyli w diasporze, czyli w rozproszeniu. Od VII wieku n.e. tereny były zajęte przez Arabów. Na chwilę obszar odbili krzyżowcy, po czym został znów opanowany przez Arabów.

W XVI wieku tereny te znalazły się pod władzą Imperium Osmańskiego i do 1918 roku były jego integralną częścią. Zmieniło się to po I wojnie światowej, kiedy Brytyjczycy przejęli kontrolę nad Palestyną. Właśnie oni w 1920 roku utworzyli tutaj mandat Palestyny (mandat jest specjalnym stanem, w którym dane państwo ma obowiązek przestrzegania poleceń organizacji międzynarodowej).

W ten sposób po setkach lat w rozproszeniu Żydzi mogli względnie swobodnie wracać do Ziemi Obiecanej. Powstał wówczas ruch syjonistyczny, którego głównym celem było odtworzenie żydowskiego państwa narodowego na obszarach starożytnego Izraela. Jednakże ten teren już od setek lat był zasiedlony przez Arabów. Nagły napływ ludności żydowskiej i pojawiające się w niekontrolowany sposób nowe osiedla, wzbudziły zaniepokojenie i sprzeciw wśród ludności arabskiej.

Żydzi zaczęli wykupywać ziemię pod osadnictwo, jednocześnie bardzo często z tych ziem byli usuwani dotychczasowi najemcy (Arabowie). Ciągle rosnące napięcia coraz częściej doprowadzały do przemocy. Sprawujący władze nad mandatem Palestyny Brytyjczycy ograniczyli żydowską imigrację, lecz spotkało się to ze sprzeciwem i rozgoryczeniem Żydów - wzrastał wówczas poziom nielegalnej imigracji.

Zarówno Żydzi jak i Arabowie częściowo obwiniali za powstałe napięcia Brytyjczyków. W końcu poszczególne grupy zaczęły przeprowadzać ataki terrorystyczne, by przechylić "zwycięstwo" na swoją stronę. W ten sposób dochodziło do coraz większej eskalacji konfliktu. Społeczność żydowska zaczęła tworzyć własną paramilitarną organizację samoobrony Hagana. Coraz częściej wybuchały zamieszki, w których ginęli ludzie.

Dalej nadeszła II wojna światowa, wraz z jej wszystkimi okropnościami — tutaj trzeba przypomnieć tragedię Holocaustu. W tym czasie zginęło około sześciu milionów europejskich Żydów. Ta wielka tragedia wywołała jeszcze silniejsze dążenie do posiadania własnego bezpiecznego domu (państwa), w którym Żydzi mogliby spokojnie żyć. W latach 1931-1940 do niewielkiej Palestyny przybyło aż 250000 osób.

W 1947 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ zdecydowało o podziale mandatu (obszaru) na część żydowską, arabską i strefę międzynarodową (w jej skład wchodziła Jerozolima z okręgiem). Takie rozwiązanie zostało zaakceptowane przez społeczność żydowską, lecz Arabowie palestyńscy oraz sąsiednie państwa arabskie zdecydowanie odrzuciły ten pomysł.

Jak podają specjaliści, doświadczenie Holocaustu zmieniło światopogląd społeczności żydowskiej w Palestynie - osadnicy doszli do wniosku, że tylko własna siła militarna może ich uchronić przed potencjalną podobną tragedią na Bliskim Wschodzie. Jak stwierdzał historyk Benny Moris: "Syjoniści głęboko i prawdziwie obawiali się potworzenia Holocaustu na Bliskim Wschodzie. Publiczna retoryka arabska tylko wzmagała te obawy".

Państwo żydowskie miało 14 257 km kwadratowych i otrzymało 56 proc. terytorium Palestyny. W skład społeczeństwa wchodziło 55 proc. Żydów i 45 proc. Arabów. Z kolei Państwo arabskie miało powierzchnię 11 664 km kwadratowych (wraz ze Strefą Gazy i Zachodnim Brzegiem) i 42 proc. terytorium Palestyny. Teren był zamieszkiwany w 99 proc. przez Arabów, a tylko w 1 proc. przez Żydów. Arabowie sprzeciwiali się temu rozwiązaniu, ponieważ według nich pakt oddawał większość terytorium mniejszości.

Po przyjęciu przez ONZ rezolucji, w mandacie Palestyny wybuchła wojna domowa między Arabami a Żydami. Do wojny doprowadziło ostrzelanie pasażerów żydowskiego autobusu przez grupę Arabów. Miało to miejsce 30 listopada 1947 roku. Przygotowali oni zasadzkę na autobusy w pobliżu Kefar Sirkin — wskutek czego zginęło kilka osób. W tym samym dniu arabscy snajperzy zaczęli ostrzał z Jafy. Jednocześnie ostrzelano żydowskie autobusy w Jerozolimie i Hajfie.

Po ogłoszeniu przez społeczność żydowską niepodległości państwa Izrael, konflikt przerodził się w pierwszą wojnę izraelsko-arabską. Na terytorium nowopowstałego państwa Izrael wtargnęły wojska egipskie, syryjskie, irackie, libańskie i transjordańskie. Według ówczesnych oficjalnych informacji arabska inwazja była tłumaczona ochroną arabskich cywilów, którzy byli atakowani przez żydowskie bojówki.

Wojna zakończyła się militarnym zwycięstwem Izraela. W zemście ościenne państwa wygnały ze swojego terytorium społeczności żydowskie, które osiedliły się w Palestynie. W 1950 roku Zachodni Brzeg został przejęty przez Jordanię.

Przed wybuchem kolejnej wojny arabskie oddziały przez kolejne lata regularnie atakowały żydowskie osady, w odwecie siły izraelskie dokonywały ataków na terytoria arabskie. W 1964 roku z inicjatywy Egiptu i Jordanii powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Stwierdzono wówczas, że powstanie państwa Izrael było nielegalne. Jednocześnie dokonywano nawoływań do wojny i "uwolnienia Palestyny spod syjonistycznej okupacji".

W 1967 roku wybuchła tzw. wojna sześciodniowa między Izraelem a Egiptem sprzymierzonym z Jordanią i Syrią. Jak sama nazwa mówi, wojna trwała sześć dni i była zarówno taktycznym jak i strategicznym sukcesem Izraela. W trakcie walk Izraelczycy opanowali m.in. cały półwysep Synaj, Strefę Gazy, Wzgórza Golan oraz Zachodni Brzeg.

Dalej należy wspomnieć także o kolejnym konflikcie izraelsko-arabskim, czyli o wojnie Jom Kipur. Trwała ona od 6 do 26 października 1973 roku między Izraelem a koalicją Egiptu i Syrii. Wojna rozpoczęła się w dniu żydowskiego święta Jom Kipur - właśnie wtedy na Izrael z zaskoczenia napadły wspólne siły Egiptu i Syrii. Państwa uderzyły na obszar Synaju i Wzgórz Golan, które były pod izraelską kontrolą od 1967 roku. Mimo zwycięstwa Izraela Tel Awiw w ramach procesu pokojowego zwrócił Egiptowi okupowany półwysep Synaj,  zaś na Wzgórzach Golan Izraelczycy cofnęli się do tzw. Purpurowej Linii.

W 1987 roku miało miejsce wydarzenie znane pod nazwą Pierwsza intifada - było to masowe powstanie Palestyńczyków, które skierowane było przeciwko izraelskiej okupacji Palestyny. Wybuchło ono w Strefie Gazy i szybko przeniosło się na Zachodni Brzeg i do Wschodniej Jerozolimy.

Początkowo powstanie przybierało formę strajków, czy bojkotu izraelskich towarów. Dalej głównym celem stało się proklamowanie niepodległego państwa Palestyna. Wówczas na znaczeniu przybrał Hamas, na którego czele stał duchowy przywódca szejk Ahmad Jasin, który zachęcał do walki przeciwko Izraelowi i do nienawiści wobec Żydów.

W 1988 roku Palestyna ogłosiła niepodległość, lecz państwo to nie zostało uznane przez społeczność międzynarodową i nie sprawowało kontroli nad żadnym terytorium. A w 1993 roku powstała za to Autonomia Palestyńska, która jednakże nie była niepodległym państwem. Dawało to duże nadzieje, że długotrwały konflikt zostanie w końcu zażegnany. Aczkolwiek wiele palestyńskich organizacji nie zgadzało się z postulatami i wciąż dokonywały ataków na izraelskie pozycje.

W wyniku zmian politycznych w Izraelu zmienił się tam polityczny kurs wobec Autonomii Palestyńskiej. W 1997 roku siły izraelskie przejęły kontrolę nad tym obszarem. W 2000 roku wybuchła druga intifada, która dla Palestyńczyków była wojną narodowowyzwoleńczą, zaś dla Izraela była kampanią terrorystyczną.

W 2005 roku Izrael zaczął wycofywać swoje wojska ze Strefy Gazy. W podobnym czasie władzę w Palestynie przejął Hamas, który wciąż nie uznawał Izraela jako państwa i deklarował wyzwolenie tych ziem spod okupacji. Kolejne konflikty zbrojne wybuchły w latach 2007-2008, 2008-2009, w 2014 r., oraz w 2018 r.

Obecnie Hamas jest palestyńską organizacją polityczno-militarną. Korzenie wywodzą się z działalności Braci Muzułmańskich (1935 rok). Wówczas bractwo sprzeciwiało się powstaniu państwa Izrael. Organizacja w kolejnych latach przeprowadzała liczne ataki terrorystyczne na izraelskie cele. Od 1967 roku, kiedy Izrael przejął kontrolę nad Zachodnim Brzegiem i Strefą Gazy, ruch rozszerzył swój "program" o działalność społeczną, edukacyjną, kulturową i charytatywną. Wówczas organizacja nie prowadziła polityki antyizraelskiej i nawet była finansowana przez Izraelczyków.

W tym czasie ruch ten przekształcił się w Centrum Islamskie, które było jedyną organizacją uznawaną przez Izraelczyków na Terytoriach Okupowanych. W kolejnych latach organizacja w tajemnicy przekształcała się w ruch paramilitarny. Następowało to wskutek oddziaływań coraz bardziej radykalnych frakcji. W 1987 roku Centrum Islamskie zostało przemianowane na Muzułmański Ruch Oporu (czyli Hamas), co było skutkiem wybuchu pierwszej intifady.

W trakcie tego konfliktu Hamas wykorzystywał metody terrorystyczne, w tym ataki samobójcze i atakował izraelskie cele militarne oraz cywilne. Wskutek swojej działalności organizacja została oficjalnie zdelegalizowana przez Izrael.

Jak wskazują specjaliści, działalność terrorystyczna Hamasu doprowadziła do wstrzymania izraelsko-palestyńskiego procesu pokojowego. Jak już wcześniej wspomniano, organizacja w 2006 roku otrzymała większość parlamentarną w Autonomii Palestyny. Jednakże Hamas realną władzę sprawował tylko w Strefie Gazy, nie zaś w Zachodnim Brzegu. Od tego czasu w Strefie ogłoszono przywrócenie kar takich jak chłosta, amputacja rąk, czy śmierć przez powieszenie. Ponadto narzucony został islamski ubiór w szkołach oraz segregacja płciowa.

W kolejnych latach Izrael rozpoczął blokadę Strefy Gazy, co doprowadziło do całkowitego zaniku eksportu i importu towarów, ograniczono również dostawy wody i prądu. Wskutek czego doszło do wybuchu kryzysu humanitarnego. W 2008 roku Izrael rozpoczął kolejną operację militarną mającą na celu likwidację Hamasu.

Na czele Hamasu stoi Rada Doradcza, która wybiera regionalnych dowódców Muzułmańskiego Ruchu Oporu. Z kolei im podlegają mniejsze komórki dowódcze, które działają w terenie. Do 2012 roku Hamas miał swoją kwaterę główną w Damaszku, zaś obecnie znajduje się ona w Katarze. Biura zagraniczne są zlokalizowane także w Iranie, Jordanii oraz w Arabii Saudyjskiej.

W skład Hamasu wchodzi również komórka militarna oraz Aparat Bezpieczeństwa, który zajmuje się działalnością likwidacyjną, wywiadowczą i kontrwywiadowczą. Organizacja jest dofinansowana przez niektóre państwa arabskie.

Głównym celem istnienia Hamasu jest zniszczenie Izraela i zastąpienie go państwem palestyńskim, gdzie obowiązującym prawem były szariat. Jednocześnie ruch odrzuca pokojowe rozwiązanie konfliktu, według organizacji jedyną opcją jest wojna.