40 lat temu odkryto największy średniowieczny skarb w Polsce. Ogrom złota

Niedawno minęło 40 lat od chwili, gdy podczas prac budowlanych w Środzie Śląskiej przypadkowo natrafiono na stertę monet. Były to pierwsze elementy tzw. skarbu średzkiego - znaleziono je 8 czerwca 1985 roku przy ul. Daszyńskiego. To odkrycie obejmowało prawie 4 tysiące srebrnych monet: groszy praskich i miśnieńskich. Kolejne, pokaźniejsze części skarbu znaleziono trzy lata później, m.in. na śmietnisku z gruzem.

Gdyby tylko nie chaos towarzyszący odsłonięciu srebra i złota, oraz idące za tym rozkradanie kosztowności, skarb średzki mógłby stanowić jeszcze większe odkrycie. To prawdziwa perełka historii, która przez przypadek wyszła na światło dzienne i do dziś stanowi największy średniowieczny skarb odkryty w Polsce. Dziś cała kolekcja, datowana na XIV wiek, wyceniana jest na około 310 milionów złotych. I choć brzmi to imponująco, eksperci podkreślają, że przy odpowiednim podejściu do znaleziska jego wartość mogłaby być znacznie wyższa!

- Znalezisko tym cenniejsze, że ziemia śląska jest obecnie szczególnie uboga w zabytki średniowiecznej sztuki złotniczej. Odkryte klejnoty monarsze są najstarszymi zachowanymi w Polsce i krajach ościennych - czytamy na stronie Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej.

Niestety, powolna reakcja pracowników miejscowego muzeum sprawiła, że zarówno w 1985, jak i w 1988 roku skarby szybko wpadły w ręce przypadkowych znalazców i złodziei. Gdy rozeszła się wieść o złocie, ludzie tłumnie ruszyli na miejsce, zbierając monety i kosztowności. Skala rozkradania była tak duża, że władze zainicjowały specjalną operację o kryptonimie "Korona". Milicja Obywatelska wzywała do oddawania łupów, ostrzegała przed karami za przywłaszczenie i paserstwo, a nawet przeprowadzała przeszukania i organizowała procesy sądowe.

Z czasem w ratowanie znaleziska włączyli się też lokalni społecznicy. Uratowano około 8 tysięcy monet, a także biżuterię, złotą koronę i inne cenne przedmioty.Nawet jeszcze w 2005 roku policja odzyskała części skarbu! Elementy zostały odebrane dwóm mężczyznom, którzy chcieli je sprzedać w antykwariatach w Olsztynie. Do kolekcji powróciły w ten sposób dwa fragmenty korony, mianowicie orzeł zdobiony trzema perłami i kwiaton. Do tego odnaleziono datowany na XIII wiek pierścień z inskrypcją i perłą, jak i kolejną monetę. Przypuszczalnie skarb średzki mógł stanowić kolekcję cesarza Karola IV, władcy Czech.

Najważniejsze miejsce w skarbie średzkim zajmuje widoczna na zdjęciu głównym złota korona kobieca - zdobiona perłami, szafirami, granatami i zwieńczona miniaturowymi orłami. Uznaje się, że powstała na zamówienie sycylijskich Andegawenów, a w XIV wieku trafiła do Czech jako własność Blanki de Valois, żony cesarza Karola IV Luksemburskiego. Choć zabytek sporo przeszedł, udało się go zrekonstruować - dziś to prawdziwa perła kolekcji. Ważna jest także zdobna cesarska zapona - tego typu ozdoby służyły do spinania ceremonialnych płaszczy dworskich, szat koronacyjnych oraz szat liturgicznych.

- Najznamienitszy zabytek - korona jest jedną z kilkunastu zachowanych wczesnych koron gotyckich w Europie i jedyną zwieńczoną orłami. Niezwykle rzadka jest także zapona - jedna z kilkunastu istniejących w Europie - podaje Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej.

To jednak nie wszystko. Wśród znalezisk są też m.in. pierścień z głowami smoków, sygnet z motywem gwiazdy i półksiężyca, pierścień z szafirem oraz inne złote ozdoby. Do tego dochodzi prawdziwy skarb numizmatyczny - tysiące srebrnych groszy praskich z czasów Wacława II i Karola IV, a także złote floreny, dukat, halerz i grosze miśnieńskie z epoki Fryderyka II Poważnego.

Czy niezwykły średniowieczny skarb można obejrzeć? Tak, jest on częściowo udostępniony dla zwiedzających właśnie we spomnianym muzeum. W końcówce roku skarb tradycyjnie trafia na ekspozycję do Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 88 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!