Eksperyment na ISS w wykonaniu Polaków. Pomoże w walce ze skutkami stresu
Według wstępnych zapowiedzi polski astronauta ma polecieć na ISS jeszcze jesienią tego roku. To wielka szansa dla rozwoju branży kosmicznej naszego kraju. To również wielka szansa dla naszych naukowców, którzy zgłaszają swoje projekty do realizacji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Jednym z nich jest opracowany przez prof. Marcina Dornowskiego. Znaczący wkład w procesie aplikacji miała również inż. Agnieszka Elwertowska. Eksperyment dotyczy wpływu neurofeedbacku EEG na obniżenie skutków stresu u astronautów.
Stres a organizm człowieka
Stres w małych dawkach pomaga ludziom radzić sobie w sytuacjach wymagających szybkich decyzji. Nasi przodkowie pod wpływem stresu byli w stanie stawić czoła niebezpieczeństwom bądź zdecydować o ucieczce. O tyle, o ile małe dawki stresu nie powinny na nas wpływać bardzo negatywnie, to narażenie na długotrwały stres niesie ze sobą poważne konsekwencje.
Wahania kortyzolu, potocznie nazywanego hormonem stresu mogą przyczynić się do obniżenia naszej satysfakcji z życia, a nawet prowadzić do chorób przewlekłych. Pod wpływem silnego i przewlekłego stresu nie jesteśmy w stanie prawidłowo funkcjonować.
Stres ma niebagatelny wpływ na nasz organizm. Wielu ludzi odczuwa przykre skutki długotrwałego stresu, który czasem może prowadzić do przewlekłych dolegliwości. Może wywoływać nerwobóle, które nie mają żadnego podłoża fizycznego. Zwykle są to silne bóle głowy, ale nie tylko.
Skutki długotrwałego stresu mogą obejmować takie objawy jak uczucie nieuzasadnionego lęku czy smutku, rozdrażnienie czy bardzo szybkie wpadanie w złość. Trzeba przyznać, że może to utrudniać funkcjonowanie. Życie prywatne czy zawodowe może ucierpieć na skutek długotrwałego stresu.
Z ogromnym stresem związanym z izolacją i niebezpiecznymi podróżami zmagają się astronauci. Długotrwałe przebywanie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej wpływa na znajdujących się na jej pokładzie ludzi na tyle, że utrudnia im to często funkcjonowanie. W takim wypadku z pomocą może przyjść neurofeedback EEG.
Obniżanie skutków stresu u astronautów
Osoby decydujące się na karierę związaną z podróżami kosmicznymi muszą liczyć się z tym, że będą doświadczały silnego stresu. Astronauta musi zachować jasność umysłu, aby w kryzysowej sytuacji reagować adekwatnie do problemu. W związku z czym, ważne jest, aby redukować czynniki stresogenne jak to tylko możliwe. Jednak stres izolacyjny związany z misjami kosmicznymi jest nieodłącznym elementem życia astronauty. Aby mu przeciwdziałać testowany będzie sposób radzenia sobie ze stresem z wykorzystaniem specjalistycznej aparatury.
Neurofeedback EEG to ćwiczenia pozwalające mózgowi nauczyć się określonych reakcji, by pobudzić odpowiednie fale mózgowe, odpowiadające między innymi za relaksację. Jak tłumaczy prof. Dornowski „eksperyment polega na wykonywaniu specjalnie przygotowanych protokołów treningowych, których celem jest podnoszenie poziomu jednych fal i obniżanie innych. Wybór tych fal zależy od badania wstępnego QEEG. Samo badanie i trening to sesja trwająca około 30 min, w czasie której uczestnik sesji poprzez umieszczone w wybranych punktach na głowie elektrody realizuje proste zadania w programie komputerowym.”
Metoda neurofeedbacku EEG ma służyć przede wszystkim redukcji reakcji organizmu na stres, ale nie tylko. Pozytywnymi skutkami są również poprawa koncentracji. Terapia jest również skuteczna w przypadku łagodzenia objawów związanych z ADHD, zespołu stresu pourazowego czy innych utrudniających funkcjonowanie w społeczeństwie zaburzeniach.
Neurofeedback EEG jest uniwersalną metodą stosowaną również jako uzupełnienie w psychoterapii, a teraz może zostać wykorzystany, by pomóc astronautom złagodzić skutki stresu związanego z przebywaniem w przestrzeni kosmicznej. Pomysłodawcą realizacji metody neurofeedbacku EEG na astronautach w warunkach analogowych oraz w warunkach Stacji Kosmicznej jest profesor Marcin Dornowski z Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Jednym z podwykonawców eksperymentu w warunkach naziemnych była inżynier Agnieszka Elwertowska, która brała udział w eksperymencie jako analogowa astronautka.
Eksperymenty w symulowanym środowisku przyniosły obiecujące wyniki
Dotychczas neurofeedback EEG był testowany w warunkach ziemskich w trakcie symulacji misji kosmicznych w 2021 roku. Eksperymenty trwały dwa tygodnie. Podczas symulowanej misji uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy, kontrolną i eksperymentalną. Grupa eksperymentalna była poddawana sesji neurofeedbacku EEG.
Przed i po misji obydwie grupy poddane były badaniom efektywności na poziomach psychologicznym, psychomotorycznym, neurofizjologicznym i biochemicznym. Po upływie dwóch tygodni okazało się, że grupa, w której zastosowano sesje Neurofeedbacku EEG, prezentowała o wiele lepsze wyniki we wszystkich analizowanych sferach. Wyniki badań zostały zaprezentowane podczas International Astronautical Congress 2022 w Paryżu.
Korzyści dla astronautów
Chodzi o to, żeby w różnych sferach naszego organizmu skutki stresu znieść, tak żeby efektywność działania astronautów była taka sama, jak przed izolacją społeczną, która jest jednym z większych stresorów w trakcie misji, bądź też nawet największym. Podczas wszystkich misji analogowych poziom tej efektywności był nawet większy niż przed rozpoczęciem misji.
Jeżeli eksperyment wykonany na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej przyniesie spodziewane rezultaty, Europejska Agencja Kosmiczna będzie mogła wykorzystać neurofeedback EEG, by obniżać skutki stresu u wszystkich astronautów. „Jest to na tyle uniwersalna procedura, że może być wykorzystana w każdej misji” mówi profesor Marcin Dornowski.
Można tak wytrenować nasz mózg, żeby skutki stresu w różnych sferach naszego organizmu, które analizowaliśmy, czyli psychologicznej, psychomotorycznej, fizjologicznej, biochemicznej były na tyle zredukowane, żeby wykonywanie kluczowych zadań, bardzo precyzyjnych, było na najwyższym poziomie.
Profesor Marcin Dornowski i inżynier Agnieszka Elwertowska współpracują ze sobą od 2020 roku, a celem tej współpracy jest popularyzacja neurofeedbacku EEG w sektorze kosmicznym. W tym momencie eksperyment jest w trakcie realizacji na poziomie Europejskiej Agencji Kosmicznej i wszystko wskazuje na to, że jeszcze w 2024 roku będzie realizowany na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
Jest to niezwykłe wyróżnienie, ponieważ tylko kilkanaście projektów zostało wyróżnionych przez POLSĘ i Europejską Agencję Kosmiczną spośród dziesiątek zgłoszonych z całej Polski.
