Syria. Niewielkie państwo na skraju upadku

Syria jest niewielkim państwem (nieco ponad połowa wielkości Polski) położonym w południowo-zachodniej części Azji. Zamieszkuje ją ok. 25 mln mieszkańców. Graniczy z Turcją, Irakiem, Jordanią, Libanem i Izraelem. Od zachodu ma dostęp do Morza Śródziemnego. To kraj w większości wyżynny, góry znajdują się w zachodniej części kraju. Najwyższe z nich jest pasmo Antylibanu ze szczytem Dżabal asz-Sajch o wysokości 2814 m n.p.m.

Kraj podzielony jest na 14 prowincji, przy czym północna i wschodnia od lat kontrolowane były przez Autonomiczną Administrację Północnej i Wschodniej Syrii, która uważa się za autonomiczny region Syryjskiej Republiki Arabskiej. Liczne zabytki sprawiają, że Syria mogłaby stać się jednym z najbardziej atrakcyjnych regionów turystycznych. Na początku XXI w. nawet próbowano ją rozwijać, pojawiały się luksusowe hotele. Jednak sytuacja polityczna i konflikt stanowią obecnie największą przeszkodę i zagrożenie dla zachowania dziedzictwa kulturowego. W 2010 r. stanowiły 14 proc. gospodarki kraju. Do 2015 r. liczba odwiedzających zmalała o 98 proc.

Autorytarne rządy Baszszara al-Asada od lat wiązały się z dążeniem do zachowania władzy bez względu na koszty. W tym przypadku oznaczało to śmierć tysięcy przeciwników, a w najlepszym wypadku wypełnienie nimi więzień. Konflikt rozpoczął się jeszcze w 2011 r. antyrządowym powstaniem, a następnie ze zmienną intensywnością trał do obalenia reżimu w grudniu 2024 r. W międzyczasie oficjalnie zawieszano broń, ale z powodu nieprzestrzegania rozejmu przez siły rządowe, także rebelianci pozostawali aktywni w działaniu.

Eskalacja przemocy doprowadziła nawet do wycofania misji obserwacyjnej ONZ. W 2014 r. znaczne obszary wschodniej części kraju (oraz tereny zachodniego Iraku) zajęło Państwo Islamskie. Ostatnią większą akcją było zaatakowanie w 2019 r. przez Turcję wraz z Wolną Armią Syrii terytorium Różawy (Autonomicznej Administracji Północnej i Wschodniej Syrii), która była pod kontrolą Syryjskich Sił Demokratycznych.

Od 2020 r. konflikt był mniej intensywny, aż do listopada 2024 r. Wówczas Hajat Tahrir asz-Szam (HTS), tj. sunnicka Organizacja na rzecz Wyzwolenia Lewantu rozpoczęła walki przeciwko Siłom Zbrojnym Syrii. 8 grudnia siły rebeliantów zdobyły Damaszek, doprowadzając tym samym do upadku rządów Baszszara al-Asada.

Upadkowi rządów Baszszara al-Asada towarzyszyła również zmiana symboli państwa. Po zrzuceniu starych flag wywieszono nowe, które… możemy jednak kojarzyć. Używana od 1980 r. składa się z trzech pasów. Od góry kolejno:

czerwonego – symbolizującego krew przelaną o wolność Arabów
białego – czyli nadzieję na lepsze jutro
czarnego – oznaczającego mroczną przeszłość

Do tego na białej części widniały dwie gwiazdy symbolizujące islam, a także Syrię i Egipt, które później stały się symbolem jedności

W nowej fladze (a raczej „nowej”, gdyż obowiązywała ona w latach 1932-1958 oraz 1961-1963) zamiast krwawej czerwieni jest symbolizująca nadzieję i jedność zieleń. To także symbol Fatymidów lub pierwszych kalifów. Pierwotnie trzy czerwone gwiazdy reprezentowały trzy prowincje Syrii: Aleppo, Damaszku i Deir ez-Zor. Obecnie to one stanowią symbol przelanej o wolność Arabów krwi.

Syria ma dostęp do Morza Śródziemnego, dzięki czemu zyskuje jej znaczenie transportowe. Obecność akwenu łagodzi także klimat i sprzyja większym opadom w zachodniej części kraju. W miarę przesuwania się na wschód klimat staje się coraz bardziej gorący i suchy, dlatego duże znaczenie dla rozwoju rolnictwa ma przepływająca przez ten region rzeka Eufrat.

Choć nieczęsto się o tym wspomina, woda także stanowi tu istotny czynnik w rozwoju konfliktów, zwłaszcza z Izraelem. Chodzi o słynne Wzgórza Golan i spór o źródła rzeki Jordan. Izrael uważa Wzgórza Golan za kluczowe dla swojego bezpieczeństwa narodowego, twierdząc, że kontrola nad regionem jest konieczna do obrony przed zagrożeniami ze strony Syrii i irańskich grup bojowników. Syria domaga się zwrotu całego terytorium Wzgórz Golan. Liban domaga się zwrotu małego obszaru Farm Shebaa, położonego w obszarze góry Hermon.

Istotną rolę w Syrii odgrywało wydobycie ropy naftowej. W drugiej połowie XX w. było to nawet 600 tys. baryłek dziennie. Po 1995 nastąpił gwałtowny spadek, pogłębiony po 2012 r. Według szacunków sprzed dziesięciu lat wydobycie było na poziomie 27 tys. baryłek, ale ze względu na brak konkretnych danych, te wartości mogą się znacznie różnić. Przed powstaniem 90 proc. trafiało do Europy, a pozostała część do Turcji.

Jak wskazuje Business Insider, upadek rządu Baszszara al-Asada zwiększył niepewność na Bliskim Wschodzie, co odbiło się na cenach ropy, które zaczęły rosnąć. Warto przy tym zaznaczyć, że Syria nie należy ani do OPEC, ani do OPEC +.

OPEC + powstało w 2016 r. w znacznej mierze w odpowiedzi na spadek cen ropy. Wówczas kraje OPEC podpisało umowę z 10 innymi krajami produkującymi ropę pod nieformalnym przewodnictwem Rosji.

Gospodarka Syrii pozostaje wciąż w zapaści. Panuje tam skrajne ubóstwo, a bezrobocie sięga 50 proc.

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 89 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!