Przełomowe odkrycie naukowców. W końcu wiadomo, jak działa paracetamol
Paracetamol (acetaminofen) to popularny lek przeciwbólowy, dostępny w sprzedaży od 70 lat pod różnymi markami. Chociaż jego skuteczność w łagodzeniu bólu głowy, mięśni czy zębów jest dobrze znana, to tak naprawdę mechanizm działania paracetamolu do tej pory stanowił zagadkę. Zmieniło to dopiero niedawne odkrycie naukowców. Teraz już dokładnie wiadomo, co sprawia, że po zażyciu tabletki przestajemy czuć ból.
Spis treści:
Mechanizm działania paracetamolu był zagadką przez prawie 150 lat
Naukowcy z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie dokonali przełomowego odkrycia, znajdując odpowiedź na pytanie, które dręczyło lekarzy i farmaceutów od ponad wieku. Paracetamol został wprowadzony na rynek w 1955 roku, ale po raz pierwszy substancję tę zsyntezowano w 1878 roku, a kilka lat później przypadkiem odkryto jej działanie przeciwbólowe. Jeszcze do lat 50. XX wieku popularniejsza była aspiryna, która jednak bardziej podrażniała żołądek. Do tej pory jednak nie było jasne, w jaki sposób działa paracetamol.
Do tej pory istniały różne przesłanki, m.in. dotyczące szlaków metabolicznych, w tym selektywnego blokowania enzymu cyklooksygenazy COX-3. Zauważono też jego działanie serotogeniczne oraz na układ endokannabinoidowy w mózgu. Przełom nastąpił dopiero w tym roku. 10 czerwca naukowcy z Izraela opublikowali artykuł, w którym dzielą się swoim odkryciem. Co udało się im ustalić?
Przełomowe odkrycie farmaceutów. Wiedzą już, jak działa paracetamol
Autorzy badania zwracają uwagę, że poprzednie prace skupiały się na efekcie aktywnego metabolitu AM404 na centralny układ nerwowy, zaś ich badanie dowiodło, że neurony czuciowe w obwodowym układzie nerwowym również mogą go generować. Występuje on więc także poza mózgiem. AM404 w Paracetamolu oddziałuje na receptory kannabinoidowe lub kanały TRPV1 w neuronach. Lek zaczyna być metabolizowany w wątrobie, gdzie produkuje 4-aminofenol. Jest on następnie transportowany przez krwiobieg do innych narządów wewnętrznych, w tym także do mózgu, gdzie jest przekształcany do AM404 z pomocą enzymu hydrolazy amidów kwasów tłuszczowych (FAAH).
Nie było dotąd w pełni zrozumiałe, w jaki sposób produkowany w tym procesie AM404 pomaga uśmierzyć ból. Naukowcy odkryli, że substancja ta jest produkowana również na zakończeniach nerwów czuciowych. "Zademonstrowaliśmy, że AM404 hamuje specyficzne dla bólu kanały sodowe w neuronach nocyceptywnych, skutecznie łagodząc normalny i zapalny ból. Odkrycia te dostarczają wgląd w peryferyjne mechanizmy działania paracetamolu i ujawniają potencjał AM404 jako selektywnego w stosunku do bólu znieczulenia miejscowego, oferując szersze implikacje dla strategii zarządzania bólem" - piszą autorzy.
Innymi słowy substancja ta działa jako inhibitor, blokując sygnały bólowe bezpośrednio u ich źródła poprzez zamknięcie kanałów sodowych (NaV) w nerwach wrażliwych na ból. "Po raz pierwszy pokazaliśmy, że AM404 działa bezpośrednio na nerwach poza mózgiem. Zmienia to całkowicie rozumienie tego, jak acetaminofen zwalcza ból" - powiedział prof. Alexander Binshtok, współautor badania. Słynne reklamy z wędrującą tabletką, inteligentnie docierającą do źródła bólu, można więc włożyć między bajki.
Mechanizm działania paracetamolu jest bardziej skomplikowany, niemniej jednak ostatecznie popularny lek bez recepty spełnia swoje zadanie - łagodzi ból, blokując jego sygnały z receptorów bólowych (nocyceptorów) już u samego źródła, tak że nie docierają one do mózgu. Dzięki temu paracetamol ma tak niewiele skutków ubocznych w porównaniu z anestetykami działającymi na mózg.
Zobacz również:
Źródło: Maatuf Y. et al. (2025). The analgesic paracetamol metabolite AM404 acts peripherally to directly inhibit sodium channels. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 122. e2413811122. 10.1073/pnas.2413811122.
