Erupcja wulkanu na Islandii. Wszystko, co musisz wiedzieć na ten temat
W korytarzu magmowym na północ od Grindavíku około godziny 22.00 czasu środkowoeuropejskiego miało miejsce trzęsienie ziemi. O godzinie 23.37 rozpoczęła się erupcja, w wyniku której zarządzono natychmiastową ewakuację Grindavíku. Dlaczego erupcja miała miejsce i dlaczego lawa nie wylewa się ze stożka wulkanicznego, tylko szczeliny?
Erupcja, która rozpoczęła się 18 grudnia po godzinie 22 drugiej to erupcja szczelinowa. Mamy więc do czynienia nie z punktowym wyrzutem lawy, pyłów i popiołów, a z 4-kilometrowym pęknięciem skorupy ziemskiej. Choć samo wydarzenie nikogo w tym regionie nie zaskoczyło, już wcześniej dochodziły sygnały, że coś się szykuje, to rozmiar erupcji rzeczywiście zdziwił część ekspertów. Jest większy, niż zakładano.
Gdzie miała miejsce erupcja?
Zdarzenie miało miejsce w południowo-zachodniej części kraju, na półwyspie Reykjanes, zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Reykjavíku. Region wyróżnia położenie geologiczne. Jest to granica pomiędzy płytami tektonicznymi: północnoatlantycką na zachodzie i eurazjatycką na wschodzie. Dodatkowo pod wyspą jest tak zwana plama gorąca.
ZOBACZ ZDJĘCIA Z MIEJSCA ZDARZENIA autorstwa Polki, która jest świadkiem erupcjiTo miejsce, gdzie co jakiś czas dochodzi do erupcji, które stają się lokalną atrakcją, a niektórzy nawet wykorzystują gorącą lawę, aby upiec sobie kiełbaskę. W sierpniu 2022 roku w tym samym regionie doszło do erupcji wulkanu Geldingadalir.
Obecny wypływ magmy ma miejsce w serii kraterów Sundhnúka zlokalizowanych na północny wschód (a dokładniej NNE) od Grindavíku. Nachylenie terenu sprawia, że lawa spływa w kierunku miasta, w wyniku czego konieczna była ewakuacja ludności. Tómas Már Sigurðsson, dyrektor generalny islandzkiej spółki energetycznej HS Orka, w rozmowie z krajowym portalem mbl.is stwierdził, że lawa powstająca podczas erupcji płynie w raczej korzystnym kierunku.
Najsilniejsza aktywność występuje w środku szczeliny, a w północnej części korytarza na zachód, na północ od dużego Skógarfell, płyną strumienie lawy. Grindavíkurvegur [droga do miasta Grindavík] znajduje się na zachodzie, a język lawy osiągnął około 40 procent długości. Od początku aktywność erupcji została znacznie ograniczona, a średni przepływ lawy wynosi 250 metrów sześciennych na sekundę. Pomiary dotyczące przepływu lawy obarczone są jednak dużą niepewnością i są to jedynie pierwsze szacunki.
Co więcej, po wieczornych pomiarach emisji gazów ze szczeliny, sytuacja znacznie się poprawiła. Korzystny kierunek wiatru zmniejszył ryzyko przedostania się związków w obszary zamieszkałe.
- Na obecnym etapie wydaje się, że w tym miejscu jest tak dobrze, jak tylko może być - mówił Sigurðsson w rozmowie z dziennikarzami. Wciąż jednak pozostaje ryzyko, że dotrze ona do rur z ciepłą i zimną wodą prowadzących do gminy Reykjanesbær, ale do tego jeszcze daleko.
We wtorek, 19 grudnia o godzinie 9:30 (10:30 w Polsce) miało się rozpocząć posiedzenie rady naukowej ds. bezpieczeństwa publicznego, podczas której zaplanowano sprawdzenie wszystkich danych.
Miejsce erupcji można obserwować na żywo.
Dlaczego lawa wylewa się ze szczeliny, a nie stożka wulkanicznego?
Islandia jest szczególnym miejscem pod względem geologicznym, o czym pisałem już w jednym z artykułów. Spowodowane jest to położeniem w strefie ryftu, czyli miejscu, gdzie skorupa ziemska ulega rozerwaniu, a w szczelinę napływają roztopione skały. Zazwyczaj tego typu obszary położone są na dnie oceanów, ale na Islandii i w Afryce Wschodniej możemy podziwiać takie struktury na powierzchni Ziemi.
W związku z położeniem Islandia dosłownie jest rozrywana na dwie części, które w przyszłości będą stanowiły osobne wyspy. Co więcej, każda z nich będzie geologicznie położona na innym kontynencie! Islandia zachodnia będzie należała do Ameryki Północnej a Islandia wschodnia do Eurazji.
Jakie typy wulkany spotkamy na wyspie?
Na wyspie zobaczyć można:
- wulkany stożkowe, które charakteryzują się stromymi stokami dzięki gęstej kwaśnej lawie zawierającej dużo krzemionki. Znanymi przykładami spoza Islandii są Etna i Wezuwiusz;
- wulkany tarczowe - są znacznie bardziej rozległe i łagodne, dzięki spokojnym wypływom lawy bazaltowej. Często zwane wulkanami typu hawajskiego, gdyż tam występują najbardziej znane Mauna Loa, Mauna Kea, czy Kilauea;
- wulkany szczelinowe (linearne) - gdzie zasadowa lawa bazaltowa wypływa wąskimi szczelinami w strefie ryftu, często na dnie oceanu;
Szczególnym rodzajem wulkanów stożkowych są stratowulkany, w których podczas erupcji wypływ lawy przeplatany jest z emisją pyłów i popiołów. Najbardziej znanym Polakom islandzkim stratowulkanem jest Eyjafjallajökull, który sparaliżował niebo nad Europą, przez co wielu przywódców państw nie pojawiło się na pogrzebie Marii i Lecha Kaczyńskich.
