Zniknięcie lodowców rozpędziło kontynenty i rozgrzało Islandię

Pod koniec ostatniej epoki lodowcowej Ziemia nie tylko się ociepliła i podniósł się poziom mórz - mógł też chwilowo przyspieszyć ruch kontynentów. Zespół geofizyków z Uniwersytetu Kolorado w Boulder odtworzył historię czapy lodowej, która 26 tys. lat temu pokrywała niemal całą dzisiejszą Kanadę. Modele wskazują, że w miarę topnienia lodu płyta północnoamerykańska mogła zwiększyć prędkość przesuwania się nawet o 25 proc., a tempo rozsuwania na Grzbiecie Śródatlantyckim - granicy między płytami Ameryki i Eurazji - wzrosło o około 40 proc.

Autorzy porównują Ziemię do materaca z pianki: gdy zdejmuje się z niego ciężar, powierzchnia stopniowo wraca do pierwotnego kształtu. Kiedy lodowiec o miąższości kilku kilometrów stopniał, masa przeniosła się z lądu do oceanów, powodując nie tylko pionowe odbicie skorupy, lecz także jej przesunięcie poziome. W okresie 12 do 6 tys. lat temu rozsuwanie płyt przy grzbiecie śródoceanicznym wyraźnie przybrało na sile, co mogło ułatwić dopływ magmy spod płaszcza ziemskiego.

Islandia, leżąca w sąsiedztwie Grenlandii, gdzie do dziś zalega znaczny lądolód, odnotowała w zapisie geologicznym okres wzmożonych erupcji pod koniec epoki lodowcowej. Naukowcy sugerują, że szybsze rozchodzenie się płyt mogło umożliwić łatwiejsze wynoszenie magmy, a tym samym sprzyjać aktywności wulkanicznej. Choć współczesne tempo topnienia grenlandzkiego lodu nie dorównuje ówczesnemu, intensyfikacja tego procesu w przyszłości może ponownie wpłynąć na islandzkie wulkany.

Średni wzrost poziomu mórz pod koniec epoki lodowcowej szacuje się na około 1 cm rocznie. Obecne tempo wynosi mniej więcej połowę tej wartości, ale ma tendencję rosnącą. Profesor Shijie Zhong podkreśla, że ruch kontynentów od zawsze tłumaczono przede wszystkim konwekcją w płaszczu trwającą miliony lat. - Odkrycie pokazuje, że zmiany na powierzchni, takie jak zanikanie lądolodu, mogą wywołać mierzalne przyspieszenie tektoniki w skali zaledwie kilku tysięcy lat - wyjaśnia badacz.

Rekonstrukcje wskazują, że okolice Zatoki Hudsona nadal unoszą się o centymetr rocznie - to echo dawnego odciążenia skorupy. Wyniki sugerują, że topnienie lodu wpływa nie tylko na klimat i poziom mórz, lecz także na procesy geologiczne zachodzące głęboko pod litosferą. W przypadku dalszego przyspieszenia topnienia w Grenlandii skutkiem może być stopniowe ożywienie islandzkich wulkanów w nadchodzących stuleciach.

Źródło: Uniwersytet Kolorado w Boulder
Publikacja: Tao Yuan, Effects of glacial forcing on litospheric motion and ridge spreading, Nature (2025). DOI: 10.1038/s41586-025-08846-x . www.nature.com/articles/s41586-025-08846-x

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 87 tys. obserwujących nasz fanpage - polub GeekWeek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!