Transport narzędzi sprzed 2,6 mln lat w Kenii. Tak planowali praludzie
Hominidy mogły używać narzędzi kamiennych już nawet 3,3 mln lat temu, jednak najstarsze dowody na transport surowców używanych do ich produkcji pochodzą z dużo późniejszego okresu. Nowe odkrycie naukowców dowodzi, że przodkowie ludzi żyjący w Kenii przenosili surowe materiały na większe odległości ponad 2,6 mln lat temu, czyli o 600 tys. lat wcześniej, niż dotychczas sądzono. Wymagało to specjalnej strategii i rozumienia, czym jest opóźniona gratyfikacja.
Spis treści:
- Przełomowe odkrycie transportu surowców 2,6 mln lat temu
- Opóźniona gratyfikacja. Przodkowie ludzi planowali z wyprzedzeniem
Przełomowe odkrycie transportu surowców 2,6 mln lat temu
Praludzie nie zadowalali się byle czym i szukali materiałów o pożądanych właściwościach, z których mogliby wytwarzać kamienne narzędzia. Dzięki nim mogli efektywnie rozbijać i ciąć materiał roślinny czy też polować na grubego zwierza, np. hipopotama. Wiele najstarszych stanowisk archeologicznych wskazywało, że wyprawy po odpowiednie surowce do produkcji narzędzi odbywały się na względnie niewielkie odległości w granicach 1 km. Tymczasem nowe odkrycia na stanowisku Nyayanga w Kenii (3,03-2,58 mln lat temu), wskazują, że hominidy transportowały materiały na odległości nawet powyżej 10 km już przynajmniej 2,6 mln lat temu.
"Hominidy w Nyayanga w Kenii wytwarzali narzędzia olduwajskie głównie z różnych nielokalnych kamieni, cofając datę [rozpoczęcia] intensywnego transportu surowców o ponad pół miliona lat. Nielokalne otoczaki były transportowane do 13 km w celu ich redukcji na miejscu, skutkując wzorcami zbiorów niespójnymi ze zbiorami uformowanymi w zdarzeniach transportowych na krótkie dystanse" - wyjaśnia międzynarodowy zespół naukowców w artykule naukowym na łamach "Science Advances".
Nyayanga to jedno ze stanowisk archeologicznych, w których odkryto najstarsze narzędzia kamienne. Najstarszym jest Lomekwi 3, także znajdujące się w Kenii, w którym odkryto narzędzia sprzed 3,3 mln lat. Nyayanga jest jednak najstarszym, które dowodzi transportu surowca kamiennego na duże odległości. To odkrycie stanowi dowód, że przodkowie dzisiejszych ludzi rozmyślnie organizowali takie wyprawy już 600 tys. lat wcześniej, niż do tej pory sądzono.
Opóźniona gratyfikacja. Przodkowie ludzi planowali z wyprzedzeniem
Choć przestrzenna alokacja zasobów jest dość powszechna w królestwie zwierząt, to planowanie z wyprzedzeniem w oczekiwaniu na oddalone w czasie rezultaty jest cechą typową, jeśli nie unikalną dla człowieka myślącego oraz wymarłych już dziś hominidów - naszych protoplastów, kuzynów lub braci. Choćby tylko niedawno w Polsce odkryto warsztat neandertalczyka, do którego znoszono narzędzia w celu ich naprawy przez eksperta. Znaleziska z Kenii są jednak o wiele starsze i pochodzą z czasów na długo przed wyewoluowaniem Homo sapiens.
"Preferencyjny transport kamieni do lokacji w [znanym] krajobrazie, w których przetwarzana jest żywność, to prawdopodobnie pierwszy archeologicznie widoczny wskaźnik strategii behawioralnych, który implikuje elementy planowania i opóźnionej realizacji celów" - uważają autorzy badania. Opóźniona gratyfikacja, która oznacza obietnicę większej, ale późniejszej w czasie nagrody, skłania ludzi do rezygnacji z natychmiastowej nagrody, a to niewątpliwie wymaga strategii - planowania długoterminowego i porzucenia myślenia jedynie w kategorii "tu i teraz" oraz życia z dnia na dzień.
"Te odkrycia demonstrują, że wcześni twórcy narzędzi przenosili kamienie na znaczne odległości, prawdopodobnie przewidując potrzeby przetwarzania żywności, co odzwierciedla najwcześniejszy widoczny archeologicznie sygnał włączenia technologii kamieniarskiej w repertuar zdobywania pożywienia na skalę krajobrazu" - podsumowują badacze.
Źródło: Emma M. Finestone et al., Selective use of distant stone resources by the earliest Oldowan toolmakers. Sci. Adv. 11, eadu5838 (2025). DOI: 10.1126/sciadv.adu5838
