Komputery zaczynają rozumieć nasze myśli. Naukowcy są coraz bliżej
Nowa technologia pozwala komputerowi tworzyć opisy tego, co widzi lub wspomina człowiek, wyłącznie na podstawie zapisu jego aktywności mózgu. Badacze po raz pierwszy zbliżyli się do rzeczywistego przechwytywania ludzkich myśli, a wyniki eksperymentu zaskoczyły nawet samych naukowców.
Od dawna próbowano odczytać aktywność mózgu za pomocą technologii obrazowania, ale efekty rzadko przekraczały poziom prostych skojarzeń słów czy pojedynczych przedmiotów. Dopiero najnowsze badania opublikowane w Science Advances przynoszą realny przełom. Zespół kierowany przez dra Tomoyasu Horikawę opracował metodę "mind-captioningu". To system, który potrafi generować pełne opisy tego, co widzi lub wspomina człowiek, wyłącznie na podstawie zapisu z rezonansu magnetycznego.
Nowa generacja odczytywania mózgu
Eksperyment objął sześciu ochotników, którzy oglądali ponad dwa tysiące krótkich filmów przedstawiających sceny, obiekty i wydarzenia. W tym czasie ich mózgi były nieustannie skanowane przy użyciu funkcjonalnego obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (fMRI). Sztuczna inteligencja łączyła sygnały mózgowe z cechami językowymi wyodrębnionymi przez duże modele językowe DeBERTa-large i RoBERTa-large.
Proces był iteracyjny - komputer krok po kroku dopasowywał generowany tekst do wzorców aktywności mózgu, aż powstawały zdania o spójnym sensie. Początkowo opisy były chaotyczne, ale z czasem zaczęły trafnie oddawać treść filmów, włącznie z ich dynamiką i interakcjami między obiektami. Skuteczność metody oceniono na około 50 procent. Wydaje się mało? To jednak więcej niż w przypadku dotychczasowych prób rekonstrukcji myśli czy obrazów z mózgu.
Czy można przeczytać wspomnienie?
W drugiej części badania uczestników poproszono, by przypomnieli sobie oglądane wcześniej filmy. Skanery zarejestrowały aktywność ich mózgów podczas odtwarzania wspomnień, a system ponownie wygenerował opisy. Tym razem tego, co badani pamiętali. Wyniki były zaskakująco trafne. W przypadku najlepszych uczestników dokładność sięgała 40 procent. Co ważne, komputer nie tylko rozpoznawał konkretne przedmioty, ale także potrafił uchwycić relacje i znaczenia, a więc coś, co do tej pory pozostawało poza zasięgiem maszyn.
Otwiera to ogromne możliwości dla osób, które utraciły zdolność mówienia, na przykład po udarze. "Mind-captioning" mógłby w przyszłości pomóc im komunikować się, zamieniając myśli w zdania. Jednocześnie pojawiają się pytania o prywatność i granice odczytywania ludzkiego umysłu. Badacze podkreślają, że zgoda i etyka muszą pozostać kluczowe w dalszym rozwoju takich technologii.
Nowa metoda Horikawy nie jest jeszcze doskonała, ale jest milowym krokiem w kierunku zrozumienia, jak mózg koduje znaczenie i język. Naukowcy mówią o przełomie, który może pozwolić nie tylko "czytać" myśli, ale i lepiej pojąć, jak pojawiają się w naszej świadomości.
Źródło: Medical Xpress
Publikacja: Tomoyasu Horikawa, Mind captioning: Evolving descriptive text of mental content from human brain activity, Science Advances (2025). DOI: 10.1126/sciadv.adw1464
