Dezinformacja w Polsce. Jak walczyć z rosyjską propagandą w sieci?

Dezinformacja to jedno z największych wyzwań, z którymi musi mierzyć się współczesny świat. Rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji towarzyszy ludzkości od początku, ale problem stał się szczególnie dotkliwy wraz z ekspansją internetu i łatwego dostępu do globalnej sieci. Dziś jest to jedno z podstawowych narzędzi rosyjskiej propagandy i wojny hybrydowej.

Zacznijmy od tego, czym dokładnie jest dezinformacja? Są to fałszywe informacje lub takie, które wprowadzają w błąd. Tego typu narzędzia stosuje się do manipulacji, co dziś można robić z całymi społeczeństwami. Ma to na celu wywołanie konkretnych reakcji, których może być naprawdę wiele. Przykładowymi są:

• Panika i strach
• Prowadzenie do polaryzacji i podziału społeczeństw
• Osłabianie wiarygodności do instytucji publicznych

Osoby stosujące dezinformację próbują w ten sposób uzyskać konkretne korzyści poprzez wzbudzanie emocji. Głównie tych negatywnych, którymi są strach czy gniew. Kluczową rolę w rozprzestrzenianiu tego typu treści odgrywają media społecznościowe, których algorytmy nierzadko zbudowane są w celu promowania materiałów wywołujących silne emocje.

Rosja prowadzi od lat z zachodem wojnę hybrydową, gdzie dezinformacja odgrywa kluczową rolę i służy do szerzenia rosyjskiej propagandy. Wschód kreuje się w niej jako kraj moralny i mający być dobrze postrzegany. W rzeczywistości Kreml dąży do osiągania własnych celów i chcąc to uzyskać, szuka popleczników. Doskonałym przykładem jest wojna na Ukrainie. Nasz wschodni sąsiad został brutalnie zaatakowany przez Federację Rosyjską oraz doskonale wiemy, jak Rosja kreuje się w tym sporze i że jest to nieprawda.

Rosyjska propaganda obecnie rozlewa się na cały świat i jej wpływy widać w różnych zakątkach globu. Szczególnie duże nasilenie dezinformacji widać w krajach europejskich, również w Polsce, co ma także na swój cel. Jesteśmy państwem graniczącym z Rosją i Białorusią, a więc nie dziwi, że Kreml stara się uzyskać tutaj jak największe wpływy. Po co?

Rosja chce doprowadzić do podziału Europy (najlepiej także NATO) i robi to na różne sposoby. Dezinformacja jest tutaj kluczowym narzędziem, które ma wzbudzać podziały w społeczeństwie oraz negatywne nastroje. Duże znaczenie ma także negatywne nastawianie Polaków do różnych instytucji publicznych. Nie tylko w kraju, ale też w Unii Europejskiej.

Sztuczna inteligencja niesie ze sobą wiele pozytywnych aspektów, ale też zagrożeń. Dzisiejsze narzędzia oparte na AI pozwalają w szybki sposób tworzyć nieprawdziwe zdjęcia czy filmy, które następnie można wykorzystać do rozpowszechniania dezinformacji.

Manipulatorzy tworzą z użyciem narzędzi opartych na sztucznej inteligencji nieprawdziwe filmy, które następnie trafiają do sieci. Jeśli są dobrze opracowane i na pierwszy rzut oka zawierają treści niebudzące zastrzeżeń związanych z autentycznością, to dzięki mediom społecznościowym mogą być bardzo szybko rozpowszechniane.

Popularne serwisy społecznościowe mają tak zbudowane algorytmy, aby popularyzować treści budzące emocje. Nierzadko mówi się o tym, że w social mediach częściej większe zasięgi robią materiały bardziej prawicowe i coś w tym jest.

AI używa się także do obsługi farm botów. Problem jest coraz poważniejszy i sprawia, że trzeba szukać nowych sposobów i rozwiązań, które będą temu przeciwdziałać. Zdrowy rozsądek, który jest bardzo ważny, zaczyna być niewystarczający w tej trudnej walce. Co można zrobić? Przede wszystkim warto nauczyć się rozpoznawać dezinformację i jest to możliwe.

Naszą pierwszą linią obrony w walce z dezinformacją jest przede wszystkim zdrowy rozsądek. Jeśli napotkamy informację, która jest kontrowersyjna, szokująca czy dyskredytująca i budzi emocje, to należy zachować spokój. Kolejnym krokiem powinno być upewnienie się co do autentyczności treści. Jak to zrobić?

Należy znaleźć bezpośrednie i najbardziej rzetelne źródło związane z daną informacją. Na pewno nie powinien to być anonimowy profil w mediach społecznościowych czy podejrzane konto. Warto również sięgać po narzędzia do sprawdzania autentyczności zdjęć. Nierzadko te "przerobione" mają jakieś niedoróbki lub szczegóły, które zwracają uwagę na fakt manipulacji.

Podejrzane informacje nie powinny być również udostępniane. Jeśli coś wydaje nam się nieprawdą lub dezinformacją, to nie dokładajmy do tego "cegiełki" i nie rozpowszechniajmy takich treści w mediach społecznościowych lub wśród znajomych. Właśnie na to liczą ich twórcy, że trafią na "podatny grunt" i nieprawda poniesie się dalej.

Ważną kwestią jest także uświadamianie społeczeństwa. Istotnym czynnikiem jest tutaj rozmowa. Przede wszystkim wśród najbliższych. My jako rodzice możemy uczulać dzieci przed dezinformacją i sprawiać, że one również będą umiały radzić sobie z tym narastającym problemem. Kilka miesięcy temu Ministerstwo Cyfryzacji oraz NASK (Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa) zainicjowali nową kampanię społeczną, której celem jest lepsze uświadamianie ludzi przed nieprawdziwą informacją. W akcji wykorzystano postać trolli, które symbolizują uosobienie dezinformacji.

Jeśli udało nam się natrafić na dezinformację, to wcale nie musimy pozostawać bierni. Są specjalne instytucje, które zajmują się tego typu problemami i dlatego warto im je zgłaszać. W Polsce odpowiada za to specjalny zespół w NASK-u. Jak to zrobić?

Chcąc zgłosić dezinformację należy skorzystać ze specjalnego formularza, który jest dostępny pod adresem: zglos-dezinformacje.nask.pl. Cały proces jest bardzo prosty i zajmuje chwilę. Należy podać swój adres e-mail, link do zgłaszanej treści oraz krótko uzasadnić zgłoszenie (w maksymalnie 250 znakach). Wtedy mamy pewność, że sprawą zajmą się wykwalifikowani specjaliści.