Skąd startują rakiety kosmiczne? Najbardziej znane kosmodromy

Kosmodrom, często określany również jako port kosmiczny lub centrum lotów kosmicznych, to wyspecjalizowany obiekt dedykowany do przeprowadzania startów statków kosmicznych oraz operacji związanych z promami kosmicznymi. Kosmodromy pełnią szereg kluczowych funkcji, w tym montaż i przygotowanie pojazdów kosmicznych do lotu, nadzór nad misjami, oraz zarządzanie procesami startów i lądowań. Mogą być zarządzane zarówno przez agencje rządowe, takie jak NASA czy Roskosmos, jak i przez prywatne firmy kosmiczne.

To złożony obiekt inżynieryjny, który składa się z licznych elementów, takich jak platformy startowe, kompleksy technologiczne, centra kontroli lotów oraz infrastruktura wspierająca w postaci magazynów paliwa czy laboratoriów. Głównym zadaniem kosmodromu jest umożliwienie bezpiecznego wyniesienia ładunku w kosmos oraz zapewnienie odpowiednich warunków do obsługi technicznej rakiet i satelitów.

Funkcjonowanie kosmodromu to skomplikowany proces, który wymaga współpracy wielu specjalistów i zaawansowanych technologii. To najważniejsze etapy przygotowania i realizacji startu rakiety:

1. Przygotowanie rakiety: proces rozpoczyna się od montażu rakiety i umieszczenia ładunku, np. satelity, w jej górnym członie.
2. Transport na platformę startową: gotowa rakieta jest transportowana na platformę startową za pomocą specjalistycznego sprzętu. W niektórych przypadkach, np. w kosmodromie Bajkonur, rakiety są przewożone w pozycji poziomej, a następnie ustawiane pionowo na miejscu startu.
3. Napełnianie paliwem: przed startem rakieta jest napełniana paliwem, co jest jednym z najbardziej niebezpiecznych etapów przygotowań. W zależności od rodzaju rakiety, może to być paliwo ciekłe lub stałe.
4. Odliczanie i start: po zakończeniu wszystkich przygotowań następuje odliczanie do startu. W tym czasie sprawdzane są wszystkie systemy rakiety, a kontrolerzy lotu monitorują warunki atmosferyczne. W momencie startu rakieta opuszcza platformę i rozpoczyna podróż w przestrzeń kosmiczną.

Największą prędkość startu rakiety kosmicznej osiągnęła załoga misji Apollo 10. W trakcie powrotu na Ziemię, rakieta osiągnęła prędkość 39 896 km/h (około 11,1 km/s) względem Ziemi.

Na Ziemi istnieją miejsca, które stały się legendą dzięki swojej kluczowej roli w eksploracji kosmosu. To stąd rakiety wzbijały się ku gwiazdom, odkrywając przed nami nowe horyzonty i otwierając drzwi do nieznanych zakątków wszechświata. Te kosmodromy, będące epicentrami nowoczesnej technologii rakietowej, wciąż umożliwiają badania kosmiczne, które zmieniają nasze rozumienie wszechświata. Przedstawiamy najbardziej znane kosmodromy na świecie:

Kosmodrom Bajkonur - legenda kosmonautyki

Kosmodrom Bajkonur, założony w 1955 roku, znajduje się w Kazachstanie, w pobliżu miejscowości Töretam. Jest to najstarszy i największy kosmodrom na świecie, zarządzany przez Roskosmos i Siły Powietrzno-Kosmiczne Federacji Rosyjskiej. Bajkonur odegrał kluczową rolę w radzieckim, a później rosyjskim programie kosmicznym, będąc miejscem startów wielu historycznych misji. To stąd w 1957 roku wystrzelono pierwszego sztucznego satelitę, Sputnik 1, a w 1961 roku Jurij Gagarin wystartował na pokładzie Wostoka 1, stając się pierwszym człowiekiem w kosmosie.

Kosmodrom Bajkonur jest również miejscem startów współczesnych misji załogowych i bezzałogowych, w tym misji na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS). Obiekt obejmuje 11 kompleksów montażowych, 9 startowych oraz dwa lotniska, co czyni go jednym z najważniejszych centrów kosmicznych na świecie.

Cape Canaveral Air Force Station (CCAFS) - amerykańska brama do kosmosu

Cape Canaveral Space Force Station, znajduje się na przylądku Canaveral w stanie Floryda w USA. Jest położone bezpośrednio na wybrzeżu Atlantyku, na południe od Centrum Kosmicznego imienia Johna F. Kennedy’ego (KSC). CCAFS służy głównie do celów wojskowych i komercyjnych, będąc głównym miejscem startów rakiet dla Sił Kosmicznych Stanów Zjednoczonych oraz komercyjnych firm kosmicznych, takich jak SpaceX. Odbywają się tu testy i starty różnych typów rakiet, w tym międzykontynentalnych pocisków balistycznych (ICBM), a także wsparcie misji kosmicznych poprzez dostarczanie infrastruktury i zasobów niezbędnych do startów i operacji kosmicznych.

W 1958 roku z CCAFS wystrzelono pierwszego amerykańskiego satelitę, Explorer 1. W 1961 roku Alan Shepard stał się pierwszym Amerykaninem w kosmosie, startując z CCAFS na pokładzie rakiety Mercury-Redstone 3. W 1962 roku John Glenn stał się pierwszym Amerykaninem na orbicie, startując z CCAFS na pokładzie rakiety Mercury-Atlas 6. CCAFS było również miejscem startów wielu misji planetarnych, w tym pierwszych amerykańskich sond, które dotarły do Marsa, Wenus i innych planet Układu Słonecznego.

Gujańskie Centrum Kosmiczne - europejski kosmodrom

Gujańskie Centrum Kosmiczne (Centre Spatial Guyanais, CSG) jest francusko-europejskim kosmodromem zlokalizowanym w pobliżu Kourou w Gujanie Francuskiej, terytorium zależnym od Francji. Zostało uruchomione w 1968 roku. CSG rozciąga się na około 850 kilometrów kwadratowych i jest wspólnie zarządzane przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA) oraz francuską agencję kosmiczną CNES.

Ze względu na swoje strategiczne położenie blisko równika, CSG zapewnia optymalne warunki do wynoszenia rakiet, co znacząco ułatwia umieszczanie satelitów na orbitach geostacjonarnych. Kosmodrom obsługuje starty rakiet nośnych takich jak Ariane, Vega i Sojuz, a jego infrastruktura obejmuje zaawansowane obiekty do montażu satelitów i rakiet, instalacje do produkcji i magazynowania paliwa, oraz platformy startowe.

W historii CSG znajduje się wiele znaczących wydarzeń, w tym pierwszy start rakiety Ariane 1 w 1979 roku. Centrum stało się kluczowym elementem europejskiego programu kosmicznego, obsługując liczne misje komercyjne i naukowe, które umocniły jego pozycję jako wiodącego ośrodka w globalnym przemyśle kosmicznym.

Centrum Kosmiczne imienia Johna F. Kennedy’ego (KSC)

Centrum Kosmiczne imienia Johna F. Kennedy’ego (KSC) jest głównym centrum operacyjnym NASA. Znajduje się na wyspie Merritt w stanie Floryda, na północny zachód od przylądka Canaveral, co sprawia, że jest idealnym miejscem do startów rakiet. Bliskość równika pozwala na efektywniejsze wykorzystanie prędkości obrotowej Ziemi. KSC służy do startów rakietowych, montowania i testowania pojazdów kosmicznych oraz szkolenia astronautów. Centrum jest również otwarte dla turystów, oferując atrakcje takie jak Centrum Apollo/Saturn V, symulator startu promu kosmicznego oraz wycieczki po kompleksie startowym.

W latach 60. i 70. XX wieku KSC było miejscem startów misji Apollo, w tym historycznego lotu Apollo 11, który w 1969 roku zabrał pierwszych ludzi na Księżyc. Od 1981 do 2011 roku KSC było miejscem startów i lądowań promów kosmicznych, które odegrały kluczową rolę w budowie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Obecnie KSC jest centralnym punktem programu Artemis, który ma na celu powrót ludzi na Księżyc i dalszą eksplorację Marsa.

Baza Sił Powietrznych Vandenberg (Vandenberg AFB)

Baza Sił Powietrznych Vandenberg, obecnie znana jako Vandenberg Space Force Base, znajduje się w Kalifornii w USA. Jest to centralny kosmodrom amerykańskich sił powietrznych oraz rezerwowy kosmodrom NASA, a także siedziba dowództwa 30 Skrzydła Sił Kosmicznych USAF. Baza służy głównie do startów wojskowych i komercyjnych, testów rakietowych oraz wsparcia misji kosmicznych.

Od swoich początków w 1941 roku, Vandenberg odegrała kluczową rolę w programach testowych pocisków balistycznych, transportowych rakiet nośnych oraz systemów obrony balistycznej. W 1958 roku z bazy wystartował pierwszy pocisk balistyczny Thor klasy IRBM, a w 1959 roku pierwszy na świecie satelita orbity polarnej, Discoverer 1. Baza jest szczególnie przydatna do wynoszenia satelitów na orbitę polarną, co czyni ją ważnym elementem amerykańskiego programu kosmicznego.

Kosmodrom Kapustin Jar

Założony w 1946 roku Kosmodrom Kapustin Jar znajduje się w północno-zachodniej części obwodu astrachańskiego w Rosji, w pobliżu miejscowości Znamiensk. Jest to zarówno kosmodrom, jak i rakietowy poligon wojskowy, który odegrał kluczową rolę w radzieckim programie rakietowym. Pierwszy start pocisku balistycznego z Kapustin Jar miał miejsce w 1947 roku, a w 1962 roku kosmodrom został oficjalnie przekształcony w miejsce startów kosmicznych.

W 1951 roku z Kapustin Jar wystrzelono rakiety z psami na pokładzie, co przyczyniło się do badań nad wpływem nieważkości na organizmy żywe. W 1957 roku Kapustin Jar był jedynym miejscem startu radzieckich rakiet balistycznych, a w 1962 roku wystrzelono stąd pierwszego satelitę Kosmos-1. Kosmodrom był również miejscem startów wielu misji badawczych i wojskowych, w tym polskiego satelity Kopernik 500 w 1973 roku.

Kosmodrom Plesieck

Kosmodrom Plesieck, założony w 1960 roku, znajduje się w Mirnym, w obwodzie archangielskim, około 800 km na północ od Moskwy i 180 km na południe od Archangielska. Jest to największy kosmodrom Federacji Rosyjskiej, zarządzany przez Siły Powietrzno-Kosmiczne Federacji Rosyjskiej. Plesieck jest wykorzystywany głównie do wysyłania bezzałogowych satelitów Ziemi, w tym wojskowych, meteorologicznych, łączności, wczesnego ostrzegania, poszukiwania zasobów naturalnych, nawigacyjnych i naukowych.

Ze względu na swoje położenie na północy, kosmodrom jest szczególnie przydatny do startów na orbity o wysokim nachyleniu i polarne. W okresie ZSRR kosmodrom był utajniony i służył jako miejsce startów międzykontynentalnych pocisków balistycznych (ICBM). W 1966 roku z Plesiecka wystrzelono pierwszego satelitę, a od tego czasu kosmodrom stał się jednym z najważniejszych miejsc startów rakietowych w Rosji.

Wallops Flight Facility

Wallops Flight Facility (WFF), położony na wyspie Wallops na wschodnim wybrzeżu Wirginii w USA, jest prestiżowym kosmodromem zarządzanym przez Goddard Space Flight Center NASA. Od swojego założenia w 1945 roku, WFF odgrywa kluczową rolę w wspieraniu misji naukowych i eksploracyjnych realizowanych przez NASA oraz inne agencje federalne.

Obiekt dysponuje zaawansowanym wyposażeniem, które umożliwia przeprowadzanie startów różnorodnych rakiet sondażowych, małych rakiet suborbitalnych i orbitalnych, a także lotów balonów stratosferycznych wyposażonych w instrumenty naukowe. Wallops Flight Facility jest także miejscem testów lotniczych, w tym dla bezzałogowych pojazdów powietrznych.

Jako centrum badań atmosferycznych i astronomicznych, WFF wspiera misje naukowe dla National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) oraz czasami dla zagranicznych rządów i organizacji komercyjnych. Od czasu pierwszego startu rakiety w 1945 roku, kosmodrom przeprowadził ponad 16 000 startów, co czyni go jednym z najważniejszych ośrodków badań aerodynamicznych i kosmicznych w Stanach Zjednoczonych.

Esrange Space Center

Esrange Space Center, założone w 1966 roku, znajduje się około 40 kilometrów na wschód od miejscowości Kiruna w północnej Szwecji. Jest to kosmodrom i centrum badawcze zarządzane przez Swedish Space Corporation (SSC). Esrange służy jako baza dla międzynarodowej społeczności naukowej do wystrzeliwania rakiet sondażowych do badań mikrogravitacji i atmosfery, a także balonów stratosferycznych do badań astronomicznych i atmosferycznych.

Centrum oferuje również infrastrukturę do testów rakiet wielokrotnego użytku, testów silników i paliw oraz startów satelitów, co czyni go pierwszym miejscem na terenie UE z możliwością startów orbitalnych. Esrange jest także domem dla jednej z największych cywilnych stacji naziemnych do obsługi satelitów, co sprawia, że jest kluczowym elementem europejskiego programu kosmicznego.

Przeczytaj również:

Odkryliśmy planetę podobną do Ziemi. Ma zostać zniszczona

W kosmosie pojawił się tajemniczy sygnał. Hubble wykrył jego źródło

Polecamy na Antyweb: 

Co dalej ze Starlinerem? NASA mówi wprost

Ogromna wpadka Boeinga. Starliner wróci na Ziemię bez pasażerów

***

Co myślisz o pracy redakcji Geekweeka? Oceń nas! Twoje zdanie ma dla nas znaczenie.

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!