Gdzie ukryto Bursztynową Komnatę? Skarb, który zniknął bez śladu

Bursztynowa Komnata uchodzi za cud dekoratorstwa i architektury wnętrz. Kunsztowny wystrój powstał w XVIII wieku na zlecenie Fryderyka I Hohenzollerna i miał zdobić jego komnatę w Pałacu Charlottenburg. Prace rozpoczęły się w 1701 roku i trwały 11 lat. Twórcami komnaty byli rzemieślnicy z Gdańska, a ich bezcenne dzieło uznawane było za "ósmy cud świata".

Artyści użyli licznych zdobień, złoceń, rzeźb i płaskorzeźb, kamieni szlachetnych, luster, płatków złota i prawdopodobnie 450 kilogramów bursztynu. Wszystko to zdobiło ściany gabinetu o wymiarach 10 x 15 metrów. Ile jest warta Bursztynowa komnata? Oryginał wyceniany jest dziś na ponad pół miliarda dolarów.

Wystrój gabinetu trafił na Zamek miejski w Berlinie, gdzie pozostawał do 1716 roku. Wtedy to Fryderyk I Pruski podarował go carowi Rosji, Piotrowi I Wielkiemu. Ten umieścił Bursztynową Komnatę w Pałacu Letnim, a następnie w Pałacu Zimowym i wreszcie w Carskim Siole, gdzie uległa rozbudowie.

Podczas II Wojny Światowej, w 1941 roku wystrój gabinetu zrabowali naziści i przetransportowali bursztynowy skarb do Królewca. Gdy zaczęły się zbliżać wojska alianckie, komnatę rozebrano, zapakowano elementy w skrzynie i przeniesiono do piwnicy zamku królewieckiego. Gdy w 1945 roku do Królewca wkroczyła Armia Czerwona, skarbu już tam nie było. Rozpoczęły się więc poszukiwania.

Nie wiadomo, czy Bursztynowa Komnata została zniszczona, ukryta czy zagubiona podczas transportu. Na tę pierwszą możliwość wskazuje pożar zamku w Królewcu po bombardowaniach przez siły alianckie lub zniszczenia dokonane podczas oblężenia przez czerwonoarmistów. Pojawiły się różne poszlaki. Kustosz zamku Alfred Rohde zmarł lub zaginął niedługo po zdobyciu Królewca, ale udało się schwytać i przesłuchać niemieckiego gauleitera Ericha Kocha, który mógł zlecić ukrycie lub przeniesienie Bursztynowej Komnaty. Mógł coś wyjawić, bowiem uniknął kary śmierci. Wszystkie tropy wiodły jednak donikąd.

Bursztynowej Komnaty poszukiwano przez lata m.in. na statku MS "Wilhelm Gustloff", który zatonął w Bałtyku w 1945 roku, a także na zamku w Pasłęku i pałacu rodziny von Schwerin w Dzikowie Iławieckim, gdzie miał przebywać Erich Koch, na zamku w Bolkowie (gdzie współcześnie odbywa się słynne Castle Party), twierdzy pruskiej w Srebrnej Górze, kopalni w pobliżu Deurschneudrofu, warowni Krzyżaków w Lidzbarku Warmińskim, zamku Książ pod Wałbrzychem, a także na terenie schronów w Mamerkach pod Węgorzewem.

Poszukiwania zaginionego "skarbu nazistów" trwają od kilkudziesięciu lat. Podejmowali się ich zarówno amatorzy, jak i profesjonaliści na zlecenie prywatnych firm (w tym stacji telewizyjnych), a także rządów Niemiec, Polski i ZSRR. Poszukiwacze opierają się na poszlakach i relacjach rzekomych świadków, którzy "coś widzieli" pod koniec II Wojny Światowej.

Jedną z obiecujących teorii przedstawił w latach 50. rzekomo naoczny świadek, wartownik, który miał widzieć, jak w zimie 1944/1945 r. na teren bunkrów w Mamerkach wjechały niemieckie ciężarówki wojskowe. Transport podlegający ochronie Niemcy mieli rozładować w tzw. obiekcie 31, a następnie go zamurować. Polscy saperzy zdetonowali wówczas kilka ładunków wybuchowych na terenie obiektu 31, lecz niczego tam nie znaleźli.

W ostatnich latach prowadzono też serię odwiertów zorganizowanych przez Muzeum w Mamerkach. Nadzieje na nowo rozbudziły się po tym, gdy georadar wykrył zamurowaną, nieznaną wcześniej komorę. Również te prace nie skończyły się sukcesem, bowiem georadar znalazł nie skarb, lecz warstwę wody, która przedostała się tam po wybuchach sprzed kilkudziesięciu lat.

"W latach 70. Erich Koch wskazał fundament bunkra w Mamerkach jako miejsce ukrycia Komnaty, saperzy z LWP na zlecenie SB wysadzali przez 2 tygodnie fundament w Mamerkach. Od 2016 r. muzeum w Mamerkach prowadzi poszukiwania Komnaty" - wyjaśnia Bartłomiej Plebańczyk, dyrektor muzeum w Mamerkach.

Istnieją dwie repliki Bursztynowej Komnaty. Pierwszą kopię zaczęto budować w 1973 roku w ZSRR, a ukończono ją w 2003 roku - już w Rosji. Rekonstrukcja powstała w oparciu o zachowane materiały, wliczając w to zdjęcia i dokumenty. Prace stanowiły wyzwanie, bowiem XX-wieczni rzemieślnicy nie byli pewni, w jaki sposób bursztynnicy sprzed ponad dwóch wieków przytwierdzali bursztyny do ścian. W końcu jednak im się powiodło i dziś replika Bursztynowej Komnaty stoi w pałacu Katarzyny w Carskim Siole. Szacuje się, że jej budowa pochłonęła 11,35 mln dolarów.

Jest także druga replika Bursztynowej Komnaty, która znajduje się w Polsce, w Mamerkach - osadzie w województwie warmińsko-mazurksim, blisko granicy Polski i obwodu królewieckiego. To te same Mamerki, w których zarówno pół wieku, jak i niecałą dekadę temu prowadzono poszukiwania oryginalnego skarbu. Powstała tam kopia Bursztynowej Komnaty w skali 1:1, którą mogą zwiedzać goście. Co prawda nie wykorzystano tam oryginalnych materiałów, jednak całość robi wrażenie, a chętnych do zwiedzania nie brakuje.

Ile trwała budowa tej repliki i jak ją wykonano? "Budowa trwała 3 lata, sufit wykonała firma w technologii druku 3D i ręcznego malowania obrazów, parkiet pałacowy wykonała firma Łańcuckie Parkiety, a panele z żywicy imitującej bursztyn zrobiła firma z Austrii" - powiedział mi Bartłomiej Plebańczyk, dyrektor muzeum w Mamerkach. A czym różnią się obie repliki Bursztynowej Komnaty? Przede wszystkim materiałem. "W Siole replika wykonana jest z prawdziwego bursztynu, w Mamerkach z żywicy" - dodaje Plebańczyk. Otwarcie Bursztynowej Komnaty w skali 1:1 w Mamerkach miało miejsce 26 kwietnia 2025.