Zabytkowa kopalnia zyska nowe życie. Powstaje wyjątkowe centrum

W Jawiszowicach, w nieczynnej i zabytkowej kopalni, powstanie Małopolskie Centrum Wolności i Solidarności. To oddolna inicjatywa historyczno-edukacyjna, która ma przypominać o podziemnym ruchu wolnościowym w czasach PRL oraz o lokalnych doświadczeniach walki z totalitaryzmem. Pomysłodawcą przedsięwzięcia jest fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau.

Data inauguracji nie jest przypadkowa. Jak podkreśla jeden z inicjatorów, Dagmar Kopijasz, rozpoczęcie prac zaplanowano 13 grudnia, w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego.

- 13 grudnia, rocznica wprowadzenia w 1981 roku stanu wojennego, to dla Polaków bardzo ważna data. Dla naszej fundacji istotne jest zachowanie pamięci. Dziś w zabytkowej kopalni w Jawiszowicach rozpoczynamy tworzenie placówki historyczno-edukacyjnej: Małopolskiego Centrum Wolności i Solidarności. To całkowicie oddolna inicjatywa pozarządowa - powiedział Dagmar Kopijasz w rozmowie z PAP.

Tworzone w Jawiszowicach centrum ma nawiązywać do doświadczeń znanych z kopalni "Wujek" na Śląsku, gdzie w grudniu 1981 roku milicja brutalnie spacyfikowała strajk górników. W nowej placówce kluczową rolę odegra ekspozycja dokumentów i pamiątek związanych z podziemnym ruchem opozycyjnym, zwłaszcza z działalnością NSZZ "Solidarność".

- Pod opiekę fundacji trafił zbiór około tysiąca sztuk wydawnictw z tak zwanego drugiego obiegu. To między innymi prasa podziemna, książki, plakaty i zdjęcia z lat 70. i 80. XX wieku. Wydawane były w kraju oraz Paryżu i Londynie. W skład zbioru wszedł też powielacz wykorzystywany w druku prasy podziemnej w latach 80 - dodał Kopijasz.

Kopalnia w Brzeszczach-Jawiszowicach to ponad 120 lat dziejów, naznaczonych dramatem II wojny światowej i oporem wobec kolejnych form zniewolenia. Pracowali tu więźniowie niemieckiego obozu Auschwitz, a w 1945 roku górnicy udaremnili próbę zniszczenia zakładu przez wycofujących się Niemców. W czasach PRL w kopalni doszło do jednego z najdłuższych podziemnych strajków po ogłoszeniu stanu wojennego.

- Kopalnia ze swą historią, której ważną częścią jest walka z okupantem oraz wolnościowe zrywy, jest idealnym miejscem, by taka placówka tu powstała. Będzie pierwszą na mapie Małopolski, a pod wieloma względami unikatową w kraju - wyjaśnił Kopijasz.

Ekspozycja ma zostać udostępniona zwiedzającym już wiosną przyszłego roku. Fundacja apeluje również o przekazywanie pamiątek związanych z ruchem wolnościowym i "Solidarnością", by tworzone centrum stało się wspólnym archiwum pamięci.