Ile trwa doba na Uranie? Dziesiątki lat naukowcy byli w błędzie
Ile trwa dzień na Uranie? Krócej niż na Ziemi, ale dłużej, niż do tej pory uważano. Dokładny czas obrotu planety wokół własnej osi odkrył teleskop Hubble'a. Ta technika prowadzenia wieloletnich obserwacji zórz polarnych może okazać się przydatna do dokładnego obliczania długości doby na innych planetach, w tym spoza Układu Słonecznego. Pomoże też organizować przyszłe misje na Urana.
Czasem nam się wydaje, że doba jest za krótka, by zrobić wszystko, na co mamy ochotę, i nie zaniedbywać obowiązków. Dobrze więc, że nie żyjemy na Uranie, bo byłoby jeszcze gorzej.
Voyager 2 dostarczył nieprecyzyjne dane o Uranie
Kierowany przez Francuzów zespół astronomów przez dekadę obserwował zorze polarne na Uranie i jego bieguny magnetyczne. Te wieloletnie badania pozwoliły dokładniej określić okres obrotu lodowego giganta. Do tej pory nauka posiłkowała się wyliczeniami z przelotu sondy Voyager 2, która jako pierwsza i jedyna przeprowadziła w 1986 roku dokładne (jak na tamte czasy) obserwacje Urana. Ustalono wówczas na podstawie sygnałów radiowych emitowanych przez zorze polarne oraz bezpośrednich pomiarów pola magnetycznego, że doba na Uranie trwa 17 godzin, 14 minut i 24 sekundy.
Przez wiele lat na podstawie tych danych obliczano koordynaty planety i mapowano jej powierzchnię. Z powodu nieprecyzyjnych wyliczeń oparte na nich układy współrzędnych po kilku latach przestały być wiarygodne. Astronomowie postanowili więc przeprowadzić nowe obserwacje.
Astronomowie z Obserwatorium Paryskiego pod kierownictwem Laurenta Lamy'ego śledzili ruchy zorzy polarnych Urana przy pomocy Kosmicznego Teleskopu Hubble'a w okresie od 2011 do 2022 roku. Dzięki wieloletnim danym naukowcom udało się precyzyjnie wyznaczyć bieguny magnetyczne lodowego giganta i jego okres obrotu.
Ile trwa doba na Uranie? W końcu wiadomo
Naukowcy poinformowali w artykule z 7 kwietnia o nowych obserwacjach przeprowadzonych przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a. Potwierdziły one, że doba na Uranie trwa dokładnie 17 godzin, 14 minut i 52 sekundy (17.247864 ± 0.000010 h). Tyle zajmuje planecie dokonanie pełnego obrotu wokół własnej osi. To o 28 sekundy więcej niż wyliczyła sonda Voyager 2 kilkadziesiąt lat temu. Teraz konieczne będą poprawki.
"Nieustanne obserwacje z Hubble'a były kluczowe. Bez tego bogactwa danych niemożliwym byłoby wykrycie sygnału okresowego z takich poziomem dokładności, jaki osiągnęliśmy" - pisze w oświadczeniu Laurent Lamy. Za pomocą tej samej metody obserwacji można będzie równie precyzyjnie szacować długość doby także na innych planetach Układu Słonecznego oraz na egzoplanetach - obiektach posiadających magnetosferę i zorze polarne (aurory) modulowane rotacyjnie.
Astronomowie uważają, że nowy, bardziej wiarygodny układ współrzędnych Urana pozostanie najlepszym źródłem wiedzy o tej planecie przez kilkadziesiąt lat, nim wyruszą kolejne misje, które potencjalnie mogą dostarczyć jeszcze dokładniejsze dane. Pomoże on ten lepiej planować potencjalne przyszłe loty wokół orbity Urana i określać najlepsze miejsca do wejścia w atmosferę.
Źródło: Lamy, L., Prangé, R., Berthier, J. et al. A new rotation period and longitude system for Uranus. Nat Astron (2025). https://doi.org/10.1038/s41550-025-02492-z
