Wyjątkowa rocznica. Sto lat temu Polak po raz pierwszy odkrył kometę
3 kwietnia 2025 roku mija dokładnie sto lat od wyjątkowego odkrycia. Polski astronom Lucjan Orkisz stał się oficjalnie pierwszym Polakiem, który zidentyfikował nieznaną wcześniej kometę. Rocznica tego osiągnięcia przypomina o wkładzie Polaków w rozmaite badania, podkreślając długą tradycję odkryć i wynalazków.
Polska i kosmos. Setna rocznica odkrycia pierwszej komety przez Polaka
Polska może poszczycić się wieloma osiągnięciami w dziedzinie badań kosmicznych. Wystarczy wspomnieć Mikołaja Kopernika, który zrewolucjonizował astronomię, przedstawiając heliocentryczny model Układu Słonecznego. Współcześnie Polacy partycypują w międzynarodowych misjach kosmicznych, dostarczając zaawansowane instrumenty naukowe do sond takich jak Huygens/Cassini czy Mars/Venus Express, a nawet biorąc udział w lotach.
Dziś mija ponadto sto lat od innego ważnego dla Polski wydarzenia związanego z kosmosem. W 1925 roku Lucjan Orkisz, polski astronom i wówczas kierownik stacji astronomicznej na Łysinie (Stacji Obserwacyjnej na Lubomirze), zidentyfikował nieznaną wcześniej kometę, przeglądając niebo przy pomocy lunety Merza. Nawet jeśli wcześniej z naszego kraju obserwowano nieznane ciała niebieskie, dokonanie Orkisza to pierwsze oficjalnie uznane odkrycie komety przez Polaka.
Lucjan Orkisz zidentyfikował C/1925 G1. Pierwsze oficjalne uznanie odkrycia komety przez Polaka
Lucjan Orkisz urodził się w grudniu 1899 roku w Krakowie. Pod koniec 1920 r., rozpoczął pracę w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w latach 1924-1927 kierował stacją obserwacyjną na Lubomirze, gdzie prowadził obserwacje gwiazd zmiennych, zakryć gwiazd przez Księżyc oraz poszukiwania nowych komet. 3 kwietnia 1925 roku udało mu się tu dokonać wielkiego odkrycia - zidentyfikował kometę C/1925 G1.
Orkisz odkrył ją podczas testowania niedawno zakupionej lunety Merza. Na początku badaczy myślał, że to mgławica, jednak po weryfikacji okazało się, że to nieznana wcześniej kometa - nie byle jaka z punktu widzenia naszego kraju, bo pierwsza oficjalnie uznana za odkrytą przez Polaka. Kometa C/1925 G1 to obiekt ósmej wielkości gwiazdowej (ok. 6 razy ciemniejszy od najsłabszych gwiazd, które widać gołym okiem) w gwiazdozbiorze Pegaza.
Polscy odkrywcy i wynalazcy. Warto pamiętać o sukcesach rodaków
Lucjan Orkisz poświęcił się później badaniom komety, a za swoje zasługi jako odkrywca otrzymał medal Astronomical Society of the Pacific. Kometę mianowano od nazwiska astronoma - Orkisz. W kolejnych latach w Polsce miały miejsce następne odkrycia komet. Na przykład polski astronom Antoni Wilk odkrył ich cztery (C/1925 V1, C/1929 Y1, C/1930 F1, P/1937 D1) od listopada 1925 do lutego 1937. Odkryć dokonywali także m.in. Władysław Lis, Grzegorz Pojmański, czy całkiem niedawno, bo 10 lat temu - 17-letni wówczas Rafał Reszelewski, który współodkrył kometę P/2014 C1, uczestnicząc w projekcie ESA.
Setna rocznica identyfikacji C/1925 G1 przez Lucjana Orkisza przypomina tym samym nie tylko o ważnym wydarzeniu, jakim było pierwsze oficjalne uznanie odkrycia komety przez Polaka, ale i o znaczących osiągnięciach Polaków jako odkrywców i wynalazców, nie tylko w dziedzinie astronomii i badań kosmosu, lecz ogółem. Warto pielęgnować pamięć o takich sukcesach rodaków, które m.in. mogą wzmacniać dumę narodową, budując tożsamość Polaków poprzez pielęgnowanie dziedzictwa narodowego, a przy tym stanowić inspirację dla przyszłych pokoleń naukowców.
