Nowe obiekty na ważnej liście UNESCO. To nie Lista światowego dziedzictwa

Zabrze, Srebrna Góra, Ciechocinek i Bóbrka. Cztery nowe obiekty trafiły na Listę informacyjną UNESCO. To pierwszy krok do wpisu na prestiżową Listę światowego dziedzictwa. W lipcu i sierpniu do zestawienia dołączyły: zabytkowy kompleks górnictwa węglowego w Zabrzu, twierdza Srebrna Góra w Sudetach, pole naftowe w Bóbrce oraz kompleks warzelni soli w Ciechocinku. Ta, jak widać, różnorodna czwórka, która pokazuje, że dziedzictwo kulturowe to nie tylko zamki i pałace, lecz także miejsca pracy, eksperymentów i przemysłowych ambicji dawnych pokoleń.

Zabrze od lat przyciąga turystów kopalnią Guido i Sztolnią Królowa Luiza, ale teraz może trafić do elitarnego grona najważniejszych obiektów przemysłowych świata. Zabrzański kompleks uznano za najlepiej zachowany zespół górniczy w Europie, pokazujący rozwój wydobycia węgla od XVIII wieku po czasy zimnej wojny.

To tutaj Salomon Isaac z Brabancji, z polecenia pruskiego ministra Friedricha W. Redena, odkrył w 1790 roku pokłady koksującego węgla, co dało początek przemysłowemu Śląskowi. Unikatowy charakter podkreśla zachowany park maszynowy - od parowych wyciągów po eksperymentalne urządzenia z lat 80. XX wieku. W dokumentacji UNESCO czytamy, że Zabrze "reprezentuje najwyższy stopień autentyczności w dziedzinie zachowania nieprzerwanego funkcjonowania i tradycji górnictwa węgla kamiennego w Europie".

Nie mniej imponująca jest twierdza Srebrna Góra, największa górska forteca Europy, której budowa w latach 1765-1785 przekształciła cały górski masyw. Pruski projekt, zamówiony przez Fryderyka II, był pokazem siły ówczesnej inżynierii wojskowej: 299 kazamat, 52 stanowiska artyleryjskie i własny system wodny pozwalający na półroczne oblężenie. UNESCO określa ją jako "wybitne świadectwo europejskiego fenomenu przekształcania masywów górskich w systemy obronne". Dziś twierdza pełni funkcję muzeum i centrum edukacyjnego, a jej wpis to krok ku wspólnej, transnarodowej nominacji z podobnymi fortyfikacjami w Niemczech i we Włoszech.

Kolejne dwa obiekty to pomniki przemysłowego ducha. W Bóbrce koło Krosna znajduje się najstarsze na świecie pole naftowe, gdzie Ignacy Łukasiewicz zapoczątkował erę przemysłu naftowego.

Z kolei Ciechocinek, znany z monumentalnych tężni i secesyjnych domów zdrojowych, został doceniony za unikatowy zespół warzelni soli - przykład połączenia architektury, przyrody i technologii uzdrowiskowej XIX wieku.

Zanim machina proceduralna ruszy, pierwszym krokiem jest wpisanie obiektu na Listę informacyjną (ang. Tentative List). Listę informacyjną UNESCO tworzą obiekty proponowane do wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO przez konkretne państwo w okresie 10 lat od daty zgłoszenia. Przygotowuje je szerokie grono interesariuszy, w tym zarządcy obiektów, władze lokalne i regionalne, społeczności lokalne, organizacje pozarządowe oraz inne zainteresowane strony i partnerzy.

Listy informacyjne składa się do Centrum Światowego Dziedzictwa co najmniej rok przed złożeniem jakiejkolwiek nominacji. Co ważne, nie muszą zawierać pełnego opisu z wyczerpującą dokumentacją. Zawierają nazwę dóbr, ich położenie geograficzne, krótki opis dóbr i uzasadnienie ich wyjątkowej uniwersalnej wartości. Nominacje do wpisu na Listę światowego dziedzictwa nie są rozpatrywane, jeśli nominowany obiekt nie został wpisany na Listę informacyjną Państwa-Strony. Po wpisaniu na Listę światowego dziedzictwa obiekty te są usuwane z List informacyjnych.

Obecnie na Liście informacyjnej UNESCO znajduje się 9 obiektów zlokalizowanych w Polsce:

• Zabytkowy Kompleks Warzelni Solnych w Ciechocinku (2025)
• Złoże ropy naftowej Bóbrka (2025)
• Wczesnonowożytna Twierdza Srebrna Góra (2025)
• Historyczny kompleks górnictwa węglowego w Zabrzu,XVIII-XX w. (2025)
• Europejskie Młyny Papiernicze (2024)
• Modernistyczne Centrum Gdyni (2019)
• Gdańsk - miasto wolności i pamięci (2005)
• Kanał Augustowski (2006)
• Pienińska dolina Dunajca (2006)