2000 lat pod wodą. Odkryli jeden z najlepiej zachowanych rzymskich wraków

Wody na całym świecie kryją w sobie niezliczone tajemnice, których skali i znaczenia często nawet nie potrafimy sobie wyobrazić. Dzięki postępowi w metodach badań i zaangażowaniu archeologów podwodnych coraz częściej możemy jednak zajrzeć do tej ukrytej pod taflą wody historii. To właśnie dzięki ich pracy dochodzi do spektakularnych odkryć, rzucających nowe światło na dawne dzieje.

Teraz poinformowano o zakończeniu dokumentacji wyjątkowego wraku z czasów starożytnego Rzymu - odkryto go w Europie, u wybrzeży Chorwacji. To jeden z najlepiej zachowanych wraków rzymskich statków, jakie kiedykolwiek odnaleziono w Morzu Adriatyckim. Statek ma około 2000 lat i mierzy 12,5 metra długości. W badaniach tego wyjątkowego obiektu udział brali także Polacy.

Po ponad czterech latach skrupulatnych prac archeologicznych pod wodą w Sukošanie, w Zatoce Barbir, badacze w pełni ujawnili wyjątkowy obiekt, pozostałości konstrukcji starożytnego wraku. Badania prowadzili archeolodzy podwodni z Międzynarodowego Centrum Archeologii Podwodnej w Zadarze (ICUA), eksperci z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (Mateusz Popek oraz studenci Marta Piotrowska i Mikołaj Tański), a także szereg innych specjalistów z Europy.

Historia odkrycia wyjątkowego wraku sięga 2021 roku, gdy archeolodzy ICUA badali starożytny rzymski port Barbir. Początkowo natrafili na 30 brązowych monet rzymskich rozsianych po dnie morskim, co skłoniło ekspertów do dokładniejszych badań terenu i w konsekwencji doprowadziło do odkrycia fragmentu drewna z wystającym gwoździem - pierwszego śladu statku, który przez wieki pozostawał nietknięty. Wrak znajdował się zaledwie dwa metry pod powierzchnią, ale warunki piaszczystego dna stworzyły idealne środowisko do jego bardzo dobrego zachowania. Teraz wrak w końcu odsłonięto w pełni, a dobry stan zachowania w połączeniu z nowoczesnymi technologiami rekonstrukcyjnymi, pozwolą naukowcom zbudować model statku, ukazujący jego pierwotny wygląd.

- Bardzo dobrze zachowana konstrukcja statku, o długości około 12,5 metra, zawiera również wiele elementów górnej części kadłuba, co stanowi dość rzadkie znalezisko w architekturze okrętowej podczas badań starożytnych wraków - podkreśla ICUA w komunikacie.

Wrak rzymskiego statku handlowego, który wg. ekspertów był zdolny do przewożenia ciężkich ładunków na średnie i długie dystanse, skrywał setki pestek oliwek, pozostałości winogron, brzoskwiń i orzechów włoskich. To wszystko wskazuje na jego ważną rolę w transporcie produktów w ramach rzymskiej sieci handlowej. Anton Divić z chorwackiej firmy NavArchos, który brał udział w badaniach, zaznaczył, iż jest to "bardzo precyzyjny i stabilny typ konstrukcji statku". Ponadto, dzięki znalezionej we wraku monecie z czasów cesarza Trajana oraz amforom używanym przez załogę, wrak datowano na I-II wiek n.e., czyli okres intensywnego rozwoju rzymskiego handlu morskiego.

Dzięki zastosowaniu fotogrametrii zeskanowano cały statek w 3D, co umożliwi dalsze badania 2000-letniego wraku, bez konieczności jego wydobywania z chorwackich wód. Choć rozważano możliwość przeniesienia statku do muzeum, ostatecznie zdecydowano się na jego ponowne zakopanie w miejscu odkrycia. Koszty konserwacji byłyby ogromne, a obecne warunki zapewniają najlepszą ochronę. Przed zakopaniem wrak zostanie jeszcze odpowiednio zabezpieczony. Odkrycie tego jednego z najlepiej zachowanych rzymskich wraków w Adriatyku wzmacnia pozycję Chorwacji jako ważnego miejsca dla badań nad starożytnymi rzymskimi statkami - w ostatnich latach odkryto ich w tym kraju kilka. Zespół planuje stworzyć model badanego teraz rzymskiego statku - obiekt w skali 1:10 zostanie wystawiony w Muzeum Archeologii Podwodnej w Zadarze.