Archeolodzy odkryli najstarsze groty strzał na świecie. Mają 80 tys. lat

Obi-Rakhmat Grotto to znane stanowisko archeologiczne we wschodniej części Uzbekistanu, u podnóża gór Tienszan, blisko granicy z Kazachstanem i Kirgistanem. Jest to płytka jaskinia krasowa o wymiarach 20 na 9 metrów, odkryta w 1962 roku. Przez kolejne dekady znajdowano tam i badano artefakty. Udało się ustalić, że na tym obszarze żyła kultura paleolityczna mniej więcej 100-50 tysięcy lat temu.

Na stanowisku archeolodzy odkryli kamienne groty strzał, najprawdopodobniej ociosane przez neandertalczyków (Homo neanderthalensis). Zwracają oni uwagę, że dotychczas odkrywane na stanowiskach neandertalskich kamienne zakończenia broni ze środkowego paleolitu są często duże i nieróżniące się rozmiarem.

Z kolei małe groty i szczątki pocisków dokumentowano do tej pory jedynie na stanowiskach współcześnie anatomicznych ludzi (Homo sapiens). Ostatnie badania udowodniły jednak, że te lżejsze groty były już wytwarzane wcześniej - nawet w okresie przejściowym między środkowym a górnym paleolitem.

"Przedstawiamy wstępne odkrycia poszukiwań traseologicznych głowic broni w najstarszych warstwach koleby skalnej Obi-Rakhmat w Uzbekistanie, datowanej na około 80 tys. lat" - ogłosili badacze z Belgii, Francji, Rosji i Uzbekistanu. Budowa tych kamiennych grotów strzał przypomina artefakty wytworzone przez człowieka rozumnego dopiero 25 tys. lat później i odkryte w Dolinie Rodanu we Francji.

Kamienne groty odkryte w Uzbekistanie mają zdaniem badaczy niektóre cechy typowe dla wczesnego środkowego paleolitu w Lewancie, ale też trochę innowacyjnych cech. U podnóży łańcucha górskiego Tienszan przez 40 tysięcy lat działał "przemysł kamieniarski charakteryzujący się systematyczną produkcją ostrzy" różnej grubości i szerokości. Te odnalezione w grocie Obi-Rakhmat były na tyle małe i połamane (w sumie zabezpieczono do badań 20 próbek), że wcześniej były pomijane. Skąd więc pewność, że to groty strzał, a nie zwykłe kamienie, jakich wiele?

"Zgodnie z fundamentalnymi zasadami projektowania broni myśliwskiej, te mikrogroty są zbyt wąskie, by mogły pasować do czegokolwiek innego niż brzechwa strzały" - uważają badacze. Jeśli ich interpretacja jest poprawna - a póki co wiele na to wskazuje - to odkrycie w Obi-Rakhmat okazuje się najstarszym na świecie. Do tej pory za najstarsze groty strzał uważano te sprzed 74 tysięcy lat, znalezione w Etiopii. Te z Uzbekistanu są o 6 tysięcy lat starsze.

Kto je wytwarzał? Mogli to być zarówno ludzie z naszego gatunku Homo sapiens, jak i ludzie neandertalscy - jak wiemy, oba te gatunki się krzyżowały i korzystały z podobnych narzędzi. Podczas wykopalisk w Obi-Rakhmat w 2003 roku archeolodzy odkryli zęby i fragmenty czaszki należące do dzieci w wieku 9-12 lat. Jak to niejednokrotnie bywało, zęby wskazywały na przynależność do neandertalczyków, ale już czaszki miały bardziej zróżnicowane cechy - co mogło dowodzić krzyżowania się H. sapiens i H. neanderthalensis, a możliwe, że także denisowian na tym obszarze.

Źródło: Plisson H, Kharevich AV, Kharevich VM, Chistiakov PV, Zotkina LV, Baumann M, et al. (2025) Arrow heads at Obi-Rakhmat (Uzbekistan) 80 ka ago? PLoS One 20(8): e0328390. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0328390