HMS Endeavour odnaleziony. Koniec 26-letnich poszukiwań statku Cooka
Po 26 latach poszukiwań historycy i archeolodzy z Australian National Maritime Museum potwierdzili, że odnaleziony wrak w porcie Newport to legendarny HMS Endeavour! Statek Jamesa Cooka, symbol epoki odkryć i kolonizacji, został ostatecznie zidentyfikowany, kończąc jedną z najdłuższych sag archeologii morskiej.
Po ponad dwóch dekadach intensywnych badań historycznych i archeologicznych, Australian National Maritime Museum potwierdziło: szczątki statku RI 2394 spoczywające na dnie portu w Newport (Rhode Island, USA) to dawna HMS Endeavour. Jednostka, którą James Cook dowodził podczas swojej pierwszej wyprawy na Pacyfik, po latach została przemianowana na Lord Sandwich i zatopiona jako część blokady w czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
To ostateczne potwierdzenie zamyka jeden z najdłużej prowadzonych projektów badawczych w historii archeologii morskiej.
Okręt odkrywców czy narzędzie kolonizacji?
Dla jednych HMS Endeavour symbolizuje epokę Oświecenia i wielkich odkryć geograficznych. Dla innych - początek europejskiej kolonizacji i tragedię ludów Pierwszych Narodów (ang. First Nations to termin używany w Kanadzie do określenia rdzennej ludności, szerzej używany do określenia ludności tubylczej). Podczas wyprawy w latach 1768-1771, Cook i jego załoga jako pierwsi Europejczycy szczegółowo zmapowali wschodnie wybrzeże Australii i Nowej Zelandii. Po powrocie do Anglii statek przestał pełnić funkcję eksploracyjną. Przekształcony w transportowiec wojskowy i więzienie pływające, w 1778 roku został zatopiony w porcie Newport, jako część brytyjskiej blokady mającej utrudnić działania wojsk amerykańsko-francuskich.
Przez kolejne stulecia los statku był niejasny, a jego historia pogrążyła się w mgle zapomnienia. Dopiero w 1998 roku dwóch australijskich historyków, Mike Connell i Des Liddy, wskazało możliwy trop. Współpraca muzeum w Sydney z Rhode Island Marine Archaeology Project (RIMAP) rozpoczęła się rok później.
RI 2394 to Endeavour. Przesłanki są jednoznaczne
Przez lata przebadano kilka wraków z XVIII wieku w Newport Harbor, ale dopiero miejsce oznaczone jako RI 2394 spełniło wszystkie ustalone kryteria identyfikacyjne. Odkryto tam charakterystyczne elementy konstrukcji, w tym zestawienie belek odpowiadające lokalizacji masztów Endeavoura, nietypowe łączenie stępki z dziobnicą oraz ślady europejskich napraw z końca lat 70. XVIII wieku.
Rozmiary kadłuba, układ dział, a także szczegóły konstrukcyjne... wszystko wskazuje na to, że to właśnie tu spoczywa statek, który przebył dziesiątki tysięcy mil morskich, otwierając nowy rozdział w historii kontaktów międzykulturowych (i niestety również kolonialnych podbojów).
Na podstawie zgromadzonych danych możemy jednoznacznie potwierdzić: RI 2394 to wrak dawnego HMS Endeavour.
Co dalej z wrakiem Endeavoura?
Australijskie muzeum apeluje o najwyższy poziom ochrony dla miejsca spoczynku statku, który ma ogromne znaczenie dla Australii, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i społeczności rdzennych Pacyfiku. Zidentyfikowany wrak nie zostanie wydobyty. Będzie nadal badany i zabezpieczany in situ.
To nasze ostateczne stanowisko w sprawie Endeavoura. Chcemy oddać hołd wszystkim, którzy przez 26 lat wspierali ten projekt – od archeologów po lokalne władze w Rhode Island.
Pozostaje pytanie, jak na to ogłoszenie zareaguje RIMAP, które w 2022 roku uznało wcześniejsze australijskie zapowiedzi za przedwczesne i "zbyt emocjonalne".
Źródło: Australian National Maritime Museum
