Jaki metal wydobywano w Polsce najwcześniej? Naukowcy znaleźli odpowiedź
Naukowcy znaleźli dowody na najstarsze wydobycie metali w Polsce. Okazało się, że pierwszym na ziemiach polskich był ołów, a jego złoża eksploatowano tysiąc lat wcześniej, niż dotychczas sądzono.
Archeologia zajmuje się nie tylko odsłanianiem szczątków ludzkich, ich siedzib czy ozdób i broni. Bada również rozmieszczenie wytworów kultury materialnej, co pozwala określić komunikację pomiędzy dawnymi społecznościami. W nowym badaniu, którego wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie "Archeometry", przebadano 11 ołowianych ozdób z cmentarzysk późnej kultury łużyckiej, stosując analizę izotopów ołowiu.
W epoce brązu (3,3-1,2 tys. lat p.n.e.) i wczesnej epoce żelaza miał miejsce rozwój stosunków handlowych. Napędzany był poszukiwaniem cennych metali niezbędnych do produkcji brązu – miedzi, cyny, a także ołowiu. Nie wszędzie były one dostępne na miejscu, trzeba je było sprowadzać. Dzięki zastosowaniu geochemicznych metody badania proweniencji miedzi, wykorzystujących tzw. "odciski palców" (wzorce chemiczne i izotopowe w zapisie skalnym pozostawione przez procesy geologiczne) udało się odkryć ślady najstarszego wydobycia ołowiu w Polsce. Mowa o rudach galeny (siarczku ołowiu) pochodzących ze Śląska i Wyżyny Krakowskiej i określanych jako „złoża rud olkuskich”.
Eksploatacja tych złóż była do tej pory potwierdzona w zapisach historycznych i danych geochemicznych dla średniowiecza oraz okresu rzymskiego. Uzyskane wyniki, cofające wykorzystanie miejscowych złóż w głąb I tysiąclecia p.n.e., stanowią jednocześnie najstarszy dowód wytopu jakiegokolwiek metalu z rud pozyskanych na ziemiach polskich.
Naukowiec dodaje, że na terenie dzisiejszej Polski mamy ślady odlewnictwa i kowalstwa. Natomiast ekstrakcja metali z rud (czyli hutnictwo) nie była dotychczas potwierdzona. W epoce brązu bazowano na miedzi, cynie i ołowiu importowanych z Europy Południowej i Zachodniej. Oczywiście podejmowano już wiele prób odnalezienia śladów wydobycia, przede wszystkim na przedpolu Sudetów i w Górach Świętokrzyskich, czyli miejscach, gdzie znane są wykorzystywane dziś złoża miedzi.
– My tymczasem udowodniliśmy datowaną na I tysiąclecie p.n.e. ekstrakcję ołowiu z olkuskich złóż galeny, co każe nam przy obecnym stanie badań stwierdzić, że wydobycie i hutnictwo rud metali na ziemiach polskich rozpoczęło się nie od miedzi, ale od ołowiu około VIII-VII w. p.n.e. – dodaje dr Dzięgielewski.
Teraz badacze chcą kontynuować badania, a także podjąć się zrekonstruowania wzorców dystrybucji surowców, głównie miedzi od epoki brązu (ok. 2000 p.n.e.) do końca wczesnej epoki żelaza (ok. 450 p.n.e.).
Źródło: Uniwersytet Jagielloński
Publikacja: Miśta-Jakubowska, E. , Dzięgielewski, K. , Rozmus, D. , Czech-Błońska, R. , Szymaszkiewicz, M. , Michnik, M. , Gójska, A. , Karasiński, J. , Garbacz-Klempka, A. Wagner , B. i Duczko, W., Archaeometry ( 2024 ). Pierwsze dowody izotopowe eksploatacji rudy ołowiu wczesnej epoki żelaza na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej w Polsce: badanie proweniencji ozdób ołowianych kultury łużyckiej . , 1 – 18 . https://doi.org/10.1111/arcm.13022
