Niezwykłe odkrycie szkieletu sprzed 7100 lat. Zaginiony przodek Tybetańczyków

Chińscy naukowcy dokonali odkrycia, badając prehistoryczne szkielety. Dzięki analizie DNA kobiety ze wczesnego neolitu, należącej do tzw. linii duchów, udało się zebrać wskazówki dotyczące pochodzenia Tybetańczyków. Populacja duchów to potoczne określenie grupy, której szczątków nie udało się dotąd odnaleźć, ale których istnienia dowodzi analiza współczesnego i starożytnego DNA. Do jednej z tych grup zalicza się najpewniej kobieta z wczesnego neolitu, której szkielet odkryto na stanowisku archeologicznym Xingyi w chińskiej prowincji Junnan.

W sumie badacze przeanalizowali materiał genetyczny zebrany ze 127 szkieletów z prowincji Junnan sprzed 1400-7100 lat. To najbardziej zróżnicowany pod względem językowym i etnicznym obszar Chin, leżący na styku Wyżyny Tybetańskiej, południowych Chin oraz Azji Południowo-Wschodniej. "Starożytni ludzie, którzy żyli w tym regionie, mogą być kluczowi dla odpowiedzi na pozostałe pytania o prehistoryczne populacje Wschodniej i Południowo-Wschodniej Azji" - piszą autorzy artykułu, który 29 maja ukazał się w czasopiśmie "Science".

Skąd się wzięli Tybetańczycy? Mieszkańcy "dachu świata" mają na ten temat własny mit, który mówi, że ich przodkiem była Pha Trelgen Changchup Sempa, legendarna małpa będąca inkarnacją króla Gesara i Awalokiteśwary (Czenreziga), najważniejszego bodhisattwy w buddyzmie tybetańskim. Odkrycia na Wyżynie Tybetańskiej wskazują jednak, że Tybetańczycy mają ludzkich przodków - niewykluczone, że na pewnym etapie wspólnych z natywnymi mieszkańcami Ameryki Północnej (zob. G. Van Grasdorff, Zaklinacz deszczu. Śladami wizyty tybetańskiego mistrza u Indian z plemienia Hopi, Katowice 2006).

Zarówno tę, jak i wiele innych zagadek starają się teraz rozwikłać naukowcy. We wspomnianym Xingyi odkryto kilkadziesiąt szczątków z okresów neolitu i epoki brązu, w tym szkielet kobiety ("Xingyi_EN") pochowany bez żadnych darów grobowych. Datowanie radiowęglowe wykazało, że żyła ona 7100 lat temu, zaś analiza izotopowa jej diety ujawniła, że należała najpewniej do społeczeństwa zbieracko-łowieckiego. Analiza genomu okazała się natomiast dużym zaskoczeniem.

Wygląda na to, że pochodzenie "Xingyi_EN" jest inne niż mieszkańców Południowej i Wschodniej Azji. Kobieta pochodziła raczej z mocno wymieszanej grupy, wspomnianej "populacji duchów", której geny posiadają współcześni Tybetańczycy. Badacze nie znaleźli u niej cech wskazujących na krzyżowanie się neandertalczyków i denisowian. Kobieta należała raczej do odrębnej grupy i wcześniej nieznanej linii, która odłączyła się od reszty ludzi przynajmniej 40 tysięcy lat temu. Linię tę nazwano "Basal Asian Xingyi".

Ta "linia duchów" przez tysiące lat pozostawała w dużej izolacji, bez krzyżowania się z innymi grupami etnicznymi. Część tej populacji połączyła jednak materiał genetyczny z innymi wschodnimi Azjatami, co zdaniem badaczy dało początek Tybetańczykom.

Prawdopodobnie pierwszymi ludźmi na Wyżynie Tybetańskiej byli denisowianie, którzy przybyli na "dach świata" 30-40 tysięcy lat temu. Podobnie jak dzisiejsi Tybetańczycy posiadali oni wariant genu EPAS1, który umożliwił im przystosowanie się do życia na dużych wysokościach (4000-5000 m n.p.m.), poprawiając ich absorpcję tlenu, którego na wyżynach jest mniej, co u mieszkańców nizinnych regionów może prowadzić do choroby wysokościowej.

"Prowadząc badania starożytnych ludzi z prowincji Yunnan, odkryliśmy nowego przodka Basal Asian, który jest blisko spokrewniony z przodkami 'duchami', którzy wpłynęli na populacje żyjące na Wyżynie Tybetańskiej. Dodatkowo odkryliśmy zróżnicowane pochodzenie wschodnich Azjatów, które rzuciło światło na pochodzenie populacji austroazjatyckich. Wiele linii wschodnioazjatyckich w Yunnan z epoki brązu ujawniło duże zróżnicowanie genetyczne oraz dynamiczne ruchy ludności we Wschodniej i Południowo-Wschodniej Azji" - konkludują autorzy.

Źródło: Wang, T., et al. (2025) Prehistoric genomes from Yunnan reveal ancestry related to Tibetans and Austroasiatic speakers. Science. doi.org/10.1126/science.adq9792.