Sztuczna inteligencja analizuje mowę. Ujawnia wczesne oznaki demencji

Pierwsze oznaki demencji obejmują m.in. kłopoty z pamięcią krótkotrwałą i zapamiętywaniem nowych informacji, trudności w rozwiązywaniu zadań wymagających myślenia i planowania, gubienie rzeczy, trudności komunikacyjne, takie jak zapominanie słów czy gubienie wątków, zmiany nastroju, trudności w życiu codziennym, w tym dezorientacja, gubienie się w znanych miejscach, słaba orientacja w czasie, podejmowanie nieracjonalnych decyzji, trudności z utrzymywaniem higieny, robieniem zakupów czy przygotowywaniem posiłków.

O tym, że u człowieka dochodzi do poważnej neurodegeneracji, można wywnioskować na podstawie obserwacji - zarówno własnej, jak i prowadzonej przez inną osobę - bądź też specjalistyczne badania u lekarza.

Powstała nowa metoda, która skupia się na jednej z grup tych objawów. Chodzi o mowę i ogólnie sposób komunikacji. Metoda ta opiera się na sztucznej inteligencji wytrenowanej i wyczulonej specjalnie pod kątem rozpoznawania drobnych niuansów w mowie człowieka. Wykonywana przez nią analiza skupia się na subtelnych aspektach temporalnych, takich jak pauzy, słowa-wypełniacze czy opóźnienia wynikające z trudności w znalezieniu właściwego słowa.

Naukowcy z Toronto w Kanadzie przeprowadzili badania, które potwierdziły skuteczność tej metody w diagnozowaniu wczesnych oznak demencji i kondycji mózgu w ogóle. Co więcej, może ona dać trafną diagnozę wcześniej niż konwencjonalne testy przeprowadzane do tej pory - również dlatego, że subtelne zmiany w mowie mogą pojawić się przed innymi objawami demencji.

Skąd w ogóle o tym wiadomo? Przy pomocy sztucznej inteligencji badacze przeanalizowali nagrania mowy 67 zdrowych dorosłych w wieku 65-75 lat (w 1. badaniu) oraz 174 zdrowych dorosłych w wieku 18-90 lat (w 2. badaniu). Zidentyfikowali oni setki subtelnych wzorców mowy, które znacząco korelują ze spadkiem funkcji poznawczych, co zostało potwierdzone w klasycznych testach do ich oceny. Co ciekawe, metoda działa niezależnie od wieku, płci ani wykształcenia.

Autorzy tego badania wcześniej dowiedli, że szybka mowa jest powiązana z zachowaniem zdolności poznawczych u starczych dorosłych (publikacja ukazała się w 2024 r.). Nowe badanie wzięło pod lupę odwrotny trend. "Przesłanie jest jasne: tempo mówienia to coś więcej niż kwestia stylu; to czuły wskaźnik zdrowia mózgu" - skomentował współautor badania, dr Jed Meltzer, Senior Scientist w Baycrest's Rotman Research Institute.

"Te badania otwierają drogę do ekscytujących możliwości rozwinięcia narzędzi, które mogą pomóc śledzić zmiany kognitywne w warunkach klinicznych lub nawet w domu. Wczesne rozpoznanie ma krytyczne znaczenie dla leczenia lub interwencji, jako że demencja obejmuje postępującą degenerację mózgu, którą można spowolnić" - dodaje ekspert.

Autorzy badania podkreślili, że wymagane są dalsze analizy próbek, tak by wyraźniej można było odróżnić naturalne spowolnienie tempa mowy, typowe dla podeszłego wieku, od spowolnienia wynikającego bezpośrednio z demencji. Naukowcy mają nadzieję, że ich odkrycie pomoże w szybszym diagnozowaniu tej przypadłości, tak aby móc jak najszybciej podjąć działania neuroprotekcyjne, jeśli pacjent wcześniej ich nie stosował.

Źródło: Wei HT, Kulzhabayeva D, Erceg L, Rose MK, Spencer KA, Robin J, Bialystok E, Meltzer JA. Natural Speech Analysis Can Reveal Individual Differences in Executive Function Across the Adult Lifespan. Journal of Speech, Language, and Hearing Research. 2025 Nov 7:1-19. doi: 10.1044/2025_JSLHR-24-00268. Epub ahead of print. PMID: 41202270.