Będą jeść robaki w kosmosie? ESA chce wprowadzić owady do menu astronautów

Ludzie na świecie jedzą przeróżne rzeczy i często to, co stanowi tabu pokarmowe w jednym zakątku świata, jest przysmakiem gdzieś indziej. Przykładowo spożywanie wieprzowiny jest popularne w Europie, obu Amerykach i części Azji, ale jest nie do pomyślenia dla wyznawców judaizmu i islamu. Większość ludzi na Zachodzie nie ma problemu ze spożyciem tego rodzaju mięsa, ale nie zje już psa, mimo że jest on na takim samie poziomie intelektualnym i emocjonalnym jak świnia.

Ostatnio z kolei duże kontrowersje wywołują robaki, czyli wszelkiego rodzaju insekty i ich larwy. W wielu miejscach świata stanowią one element tradycji kulinarnych. Miliony mieszkańców Azji i Afryki spożywają owady i pajęczaki w formie surowej, smażonej, suszonej, gotowanej bądź sproszkowanej, samodzielnie lub dodawane do innych potraw. Przykładowo w Tajlandii za przysmak uchodzą świerszcze, larwy jedwabnika, koniki polne, skorpiony i pająki.

W kuchni europejskiej nie ma bogatych tradycji spożywania owadów czy pajęczaków. Dla wielu ludzi sama myśl jest odrażająca. Zdarza się jednak, że turyści bywający np. w Tajlandii przełamują opory i próbują lokalnych specjałów. Część osób nie ma problemu z korzystaniem z tego bogatego źródła białka, a nie robi tego z powodu niskiej dostępności i dość wysokiej ceny suszonych owadów. Warto też wiedzieć, że wegetarianie i weganie nie będą jeść owadów, gdyż są to zwierzęta.

W niektórych częściach świata robaki faktycznie stanowią tanie źródło białka zwierzęcego. W Polsce jednak nadal zarówno tańsze, jak i bardziej ekologiczne (wiążące się z mniejszym śladem węglowym) oraz etyczne (niewiążące się z eksploatacją zwierząt) będzie białko roślinne. Część ekspertów prognozuje jednak, że spożycie mięsa większych zwierząt na świecie musi spaść z konieczności, a w zamian za to więcej ludzi zacznie jeść robaki. Na niesławne "You vill eat ze bugs and be happy" wiele osób się wzdryga. Część tych osób w rzeczywistości je robaki, tylko że... morskie, dla niepoznaki nazywane owocami morza. W formie sproszkowanej insekty dodawane są również do wielu produktów takich jak jogurty czy słodycze, w których koszenila ze mielonych czerwców kaktusowych pełni rolę intensywnie czerwonego barwnika.

Wiemy już, że owady są pożywieniem wielu milionów ludzi na Ziemi, ale czy można je jeść również w kosmosie? Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) powołała zespół ekspertów z zakresu żywności, biologii i kosmosu, który sprawdzi, czy robaki mogą wejść do menu astronautów. W lipcu tego roku został już na ten temat opublikowany artykuł przeglądowy w "Frontiers in Physiology". Mówi on o dotychczas zgromadzonej wiedzy oraz o jej ograniczeniach.

"Insekty wydają się radzić sobie całkiem nieźle w środowiskach kosmicznych. Mają dobrą umiejętność znoszenia stresu fizycznego. Te małe zwierzęta są też bardzo dobre w konwertowaniu materiałów, których ludzie nie mogą jeść, w swój własny wzrost i dostarczanie nam pożywnego jedzenia" - wyjaśnia główna autorka publikacji, prof. Åsa Berggren ze Szwedzkiego Uniwersytetu Nauk Rolniczych.

Eksperci z zespołu prof. Berggren uznali, że owady stanowią zrównoważone źródło białka dla uczestników misji kosmicznych, bowiem ich organizmy dokonują swoistego recyklingu, tak cennego w tym środowisku. Substancje niezjadane przez ludzi potrafią one zamienić w pełnowartościowe proteiny. Trzeba zaznaczyć, że wciąż chodzi o wysyłanie w kosmos żywych owadów, ich hodowanie oraz rozmnażanie na pokładzie statku kosmicznego bądź stacji kosmicznej, a nie jedynie ich liofilizatów, co akurat nie stanowi specjalnego wyzwania technicznego. Astronauci zabierają ze sobą żywność liofilizowaną wszelakiego typu, o czym pisaliśmy wcześniej w tym roku.

Czy teraz, w nadchodzących misjach na Księżyc, Marsa lub Międzynarodową Stację Kosmiczną, astronauci zabiorą ze sobą także żywe robaki?

Zanim uczestnicy misji kosmicznych będą mogli zabrać ze sobą owady, aby je hodować i zjadać w kosmosie, agencja ESA pragnie zebrać więcej danych. Dotychczas badano już m.in., jak mikrograwitacja oddziałuje na kluczowe procesy biologiczne insektów, wliczając w to ich fizjologię i reprodukcję. W kosmos latały już m.in. muszki owocówki, niezwykle odporne niesporczaki, trzmiele, muchy domowe, gąsienice i mrówki.

Owady były już spożywane w kosmosie, ale w formie liofilizowanej - jako gotowe dania przywiezione z Ziemi. Przykładowo astronautka ESA, Samantha Cristoforetti, zabrała ze sobą w misję na Międzynarodową Stację Kosmiczną w 2022 roku jagodowy batonik zbożowy z mąką z konika polnego. A kiedy astronauci będą mogli zabrać żywe owady?

"Szeroki obraz wpływu kosmosu na insekty nadal jest niepełny. Wiele dostępnych danych jest starych - z wielu eksperymentów między 1960 a 2000 rokiem - i rozproszonych między różnymi misjami" - wyjaśnia ESA. Problemem jest także długość misji. Wiele badań prowadzonych było podczas kilkuminutowych lotów bądź misji nieprzekraczających 50 dni, czyli krócej, niż żyją insekty. Potrzeba zatem badań o wiele bardziej długoterminowych. ESA planuje już takie eksperymenty, więc możliwe, że robaki trafią do menu astronautów już w ciągu najbliższych lat.

Źródło: Guidetti R, Jensen AB, Copplestone D, Heer M, Pittia P, Rebecchi L, Berggren Å. Insects in outer space: assessing the effects of microgravity on edible and model insect species for spaceflight food system. Front Physiol. 2025 Jul 1;16:1622401. doi: 10.3389/fphys.2025.1622401. PMID: 40666115; PMCID: PMC12259422.