Obok Pałacu Saskiego odbudują drugi. Przed wojną był równie ważny

Za kilka lat zachodnia pierzeja placu Piłsudskiego przestanie być pustym wspomnieniem sprzed 1939 roku. Wraz z Pałacem Saskim i szeregiem historycznych kamienic od strony ul. Królewskiej, odtworzony zostanie także Pałac Brühla - znacznie mniej znany, choć niegdyś równie reprezentacyjny. To właśnie on ma się stać nową siedzibą Senatu RP. O ile o Pałacu Saskim słyszał niemal każdy, to Brühla kojarzą nieliczni. A szkoda, bo to jeden z najbardziej zmiennych i ciekawych adresów w historii Warszawy.

Odbudowa Pałacu Brühla, podobnie jak sąsiednich budynków, została oficjalnie ogłoszona w 2021 roku, a realizacją inwestycji zajmuje się spółka Pałac Saski sp. z o.o. Harmonogram zakłada, że nowe gmachy zostaną oddane do użytku w 2030 roku. Kluczowym krokiem było rozstrzygnięcie konkursu architektonicznego - zwyciężyła pracownia WXCA, która zaprojektuje bryły zgodne z ich stanem sprzed 31 sierpnia 1939 r., a wnętrza dostosuje do potrzeb współczesnej administracji publicznej.

Choć odtworzony pałac z zewnątrz będzie wierną rekonstrukcją z czasów II RP, jego funkcja będzie zupełnie nowa. W miejscu dawnych sal ministerialnych pojawią się gabinety i biura senatorów, a pod ziemią - nowoczesne przestrzenie dostosowane do potrzeb Senatu RP. Z urbanistycznego punktu widzenia, inwestycja ma przywrócić spójność przestrzenną jednego z najważniejszych placów w Warszawie. Po wojnie długo nie podejmowano prób odbudowy - dopiero w XXI wieku temat wrócił na poważnie. Obecnie projekt znajduje się w fazie prac projektowych, a pierwsze roboty budowlane ruszą - jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem - w 2026 roku.

Choć nazywa się go dziś Pałacem Brühla, tak naprawdę nazwisko tego arystokraty i ministra elektora saskiego Henryka Brühla było tylko krótkim epizodem w dziejach budowli. Pierwotny pałac wzniesiono już w XVII wieku z inicjatywy Jerzego Ossolińskiego. W kolejnych dekadach zmieniał właścicieli i przechodził liczne przebudowy - od rezydencji magnackiej, przez ambasady Francji i Rosji, aż po siedzibę Centralnego Urzędu Telegraficznego w XIX wieku.

Prawdziwy rozkwit przyszedł jednak dopiero w II Rzeczypospolitej. W latach 30. XX wieku pałac przeszedł gruntowną modernizację według projektu Bohdana Pniewskiego i stał się nowoczesną siedzibą Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Położony tuż przy Ogrodzie Saskim i pl. Piłsudskiego, był nie tylko centrum pracy urzędników, ale też wizytówką państwa - miejscem przyjmowania delegacji, symbolem nowoczesności i niezależności odradzającej się Polski.

We wrześniu 1939 roku gmach został uszkodzony podczas niemieckich bombardowań, a później przejęty przez okupacyjne władze. W 1944 roku, po upadku Powstania Warszawskiego, Niemcy wysadzili pałac w powietrze. Z dawnego pałacu przetrwały jedynie fragmenty piwnic, które po odsłonięciu zostały poddane kompleksowym badaniom archeologicznym.

Pałac Brühla nie miał tyle szczęścia, co Zamek Królewski - przez dekady pozostawał jedynie wspomnieniem. Po wojnie jego fundamenty porosły trawniki i drzewa, a w miejscu ruin postawiono pomnik Stefana Starzyńskiego. Choć plany odbudowy pojawiały się już w latach 60. i 80., żaden nie doczekał się realizacji. W XXI wieku nadzieje rozbudziły działania prezydenta Lecha Kaczyńskiego, a później społeczne inicjatywy varsavianistów i historyków. Ostateczny przełom nastąpił dopiero w 2021 roku.

Dziś wszystko wskazuje na to, że "cichy brat" Pałacu Saskiego znów stanie na mapie Warszawy - jako nowoczesny budynek parlamentarny o klasycznej fasadzie, w miejscu, gdzie przed wojną koncentrowały się najważniejsze ośrodki władzy. O jego historii przypominać będą nie tylko wygląd, ale i symboliczne znaczenie - powrót do przestrzeni miejskiej gmachu, który był świadkiem niepodległości, okupacji i zagłady.

Źródła: muratorplus.pl, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Wikipedia