Zaczyna się 22 grudnia. Pół roku ciemności aż do czerwca

Noc polarna to wyjątkowe zjawisko astronomiczne występujące w rejonach polarnych Ziemi, zarówno na północnym, jak i południowym biegunie. Charakteryzuje się długotrwałym okresem, podczas którego Słońce nie wschodzi nad horyzontem. To z kolei prowadzi do całkowitej lub prawie całkowitej ciemności przez kilka dni, a w skrajnych przypadkach nawet przez kilka miesięcy. Warto odróżnić noc polarną od innych zjawisk astronomicznych, takich jak noc polarna księżycowa. Noc polarna jest stałym i długotrwałym zjawiskiem wynikającym z nachylenia osi ziemskiej, podczas gdy inne wydarzenia mają charakter krótkotrwały i występują sporadycznie.

Noc polarna powstaje w wyniku nachylenia osi ziemskiej względem płaszczyzny orbity Ziemi wokół Słońca. Oś ta jest nachylona pod kątem około 23,5 stopnia (zobacz na grafikę poniżej, która świetnie obrazuje całą sytuację). To powoduje, że w różnych porach roku różne części naszej planety są różnie zwrócone w stronę Słońca. W okresie zimowym na danym biegunie ten obszar jest odwrócony od Słońca, co skutkuje brakiem bezpośredniego nasłonecznienia przez długi czas.

Warto wiedzieć, że noc polarna nie jest zwykle tak ciemna, jak normalna noc, ponieważ Słońce nie jest zbyt nisko pod horyzontem i promienie trafiają do wyższych warstw atmosfery, gdzie odbijają się i wracają na Ziemię.

Noc polarnama istotny wpływ na środowisko. Brak światła słonecznego wpływa na fotosyntezę, co ogranicza wzrost roślin. Wiele gatunków przystosowuje się do krótkich okresów aktywności. Niektóre gatunki zwierząt wprowadzają zmiany w swoim zachowaniu. Na przykład w okresie nocy polarnej mogą oszczędzać energię lub zmieniać swoje wzorce migracyjne. Noc polarna ma wpływ na ludzi. Długotrwała ciemność może prowadzić do zaburzeń nastroju, takich jak depresja sezonowa. Brak naturalnego światła wpływa na poziom serotoniny w mózgu, co może powodować uczucie smutku i zmęczenia.

To, ile trwa noc polarna, zależy od szerokości geograficznej danego miejsca. Im bliżej bieguna, tym dłuższy okres, w którym Słońce pozostaje poniżej horyzontu. Na przykład na szerokości koła podbiegunowego (około 66°33' szerokości geograficznej) noc polarna trwa jeden dzień w roku. Ma to miejsce w czasie zimowego przesilenia 21-22 grudnia na półkuli północnej. W tym dniu Słońce pozostaje poniżej horyzontu przez całą dobę.

Ile trwa noc polarna między kołem podbiegunowym a biegunami? Jak wspominaliśmy na początku, w miarę przesuwania się w kierunku bieguna, noc polarna się wydłuża. I tak na przykład w norweskim Tromsø (widocznym na zdjęciu głównym artykułu) noc polarna trwa około dwóch miesięcy. Miasto położone ponad kołem podbiegunowym doświadcza nocy polarnej od około 27 listopada do 20 stycznia. W tym okresie miasto jest pogrążone w ciemności, ale mieszkańcy korzystają z rozświetlonych ulic, kolorowych iluminacji oraz różnorodnych wydarzeń kulturalnych, aby przeciwdziałać mrocznym dniom.

Noc polarna najdłużej trwa na biegunach. Tam, gdzie szerokość geograficzna sięga 90°, ciemności mogą trwać nawet sześć miesięcy. Przez część nocy polarnej występuje tu całkowita ciemność, jednak w okresach bliskich równonocy można obserwować długi zmierzch. Noc polarna na Biegunie Północnym trwa od 23 grudnia do 21 czerwca. W tym czasie na Biegunie Południowym trwa dzień polarny.

Noc polarna występuje w regionach położonych powyżej 66°33′ szerokości geograficznej na półkuli północnej oraz poniżej koła podbiegunowego na półkuli południowej. Wyjątkowe z perspektywy mieszkańca Europy Środkowej zjawisko obejmuje obszary, w których podczas zimowego przesilenia Słońce przez przynajmniej jedną dobę nie wznosi się nad horyzont. Noc polarna na półkuli północnej występuje:

Jedną z najbardziej popularnych miejscowości, gdzie można doświadczyć nocy polarnej, jest Utqiaġvik na Alasce. Noc polarna trwa tu od 18 listopada do 23 stycznia. To najdalej na północ wysunięte miasto USA. Oczywiście zjawiska nocy polarnej można doświadczyć znacznie bliżej. Wspomniane Tromsø leży 350 km za kołem podbiegunowym. W Finlandii z kolei w najbardziej wysuniętych na północ krańcach noc polarna trwa pięćdziesiąt jeden dni.

Zjawisko nocy polarnej można obserwować wewnątrz okręgu wyznaczającego koła podbiegunowe, czyli za równoleżnikiem wyznaczającym 66°33' szerokości północnej lub południowej (zobacz na grafikę powyżej). Noc polarna, jak już wspomnieliśmy na początku, występuje po obu stronach Ziemi. Dlaczego noc polarna na północy przypada w miesiącach zimowych, a na południu w środku europejskiego lata? Wynika to bezpośrednio z nachylenia osi obrotu Ziemi. W zimie planeta jest zwrócona do Słońca w ten sposób, że promienie padają na półkulę północną niejako "od dołu". Stąd długi czas zmierzchu polarnego.

Dzień polarny i noc polarna różnią się przede wszystkim warunkami. Dzień polarny to okres, w którym Słońce nie zachodzi na półkuli północnej i nie wschodzi na półkuli południowej (i odwrotnie). Trwa również około sześciu miesięcy, zaczynając się 20-21 czerwca i kończąc 22-23 grudnia. W tym czasie północna półkula jest oświetlona przez Słońce przez całą dobę, co prowadzi do niekończącego się dnia.

O dniu polarnym mówimy również wtedy, gdy taki w danym miejscu trwa dłużej niż 24 godziny. Podobnie jak w przypadku nocy polarnej. Czym różni się noc polarna od dnia polarnego? Warto wspomnieć, że dla człowieka mniej uciążliwe jest zjawisko dnia polarnego. Problematyczne może być natomiast dla nieprzyzwyczajonych turystów. Skuteczne sposoby na to, aby poradzić sobie z tym, że o północy jest całkiem jasno, to przede wszystkim dobrze zaciemniające zasłony i opaski na oczy.